Нэр үг

урьдал [нэр үг] урьд, тэргүүнд оруулбал зохих з(үйл үг)
урьдас [нэр үг] урь идэж эвэрсэн хөлдүүс.
урьдас [нэр үг] өвөг дээдэс урьдас дээдэс (хоршоо үг) (өвөг дээдэс), урьдас өвгөд (хоршоо үг) (өвөг дээдэс, ахмад настан).
урьдчилал [нэр үг] урьдчилах үйлийн (нэр үг)
урьтал [нэр үг] урьтах үйлийн нэр эн тэргүүнд оруулбал зохих зүйл урьтал болгох (эн тэргүүнд тавих).
ус [нэр үг] садар ус (үрийн шингэн).
ус [нэр үг] хими. устөрөгч, хүчилтөрөгч хоёрын химийн цэвэр нэгдэл болох өнгөгүй, тунгалаг, амт үнэргүй нэгэн зүйл шингэн ус ариутгал (хлоржуулах, озонжуулах, хэт ягаан туяа, хүнд металлын давсаар ариутгах замаар усан дахь өвчин үүсгэгч нянг устгаж усны шинж чанарыг сайжруулахад чиглэсэн хими, физик болон механик ажиллагаа), ус ашиглалт (хүн ам, хөдөө аж ахуй, аж үйлдвэр, тээвэр болон бусад салбарын хэрэгцээг хангах зорилгоор усыг ашиглах нь), ус бялдах (ус сав хэмжээнээс хэтэрч асгарах, гадагш гарч тунаж урсах), ус бялхах (сав хэмжээнд ус ихэд дүүрэх), ус дамжуулах сүлжээ (хэрэглэгчдэд ус хүргэдэг ус дамжуулах шугамын цогц), ус дамжуур (эх үүсвэрээс хэрэглэгчдэд ус хүргэдэг ус дамжуулах байгууламж), ус цэвэршүүлэгч (ундны усыг хатуу жижиг хэсгүүд, янз бүрийн хольцоос нь цэвэрлэх зорилгоор шүүн тунгаах төхөөрөмж), ус хагалбар (зэргэлдээ орших тогтоол болон урсгал ус, газрын доорх усны сав газруудын хил), ус хангамж (тоо чанарын үзүүлэлтээр стандартын шаардлагыг хангахуйц гадаргын болон газрын доорх усыг хэрэглэгчдэд хүргэхэд чиглэгдсэн цогцолбор арга хэмжээ), ус цэвэрлэгээ (тодорхой зориулалтаар ус ашиглахад сөрөг нөлөө үзүүлж буй усан дахь бодосын хольцыг ялгаж зайлуулах ажил), ус шүүлт (үүрмэг, ширхэглэг үе буюу сүвэрхэг биет дотуур шүүрүүлэн гаргах замаар усан дахь хольцыг зайлуулах үйлдвэрлэлийн арга), ундны ус (унданд хэрэглэх цэвэр ус), уух ус (уухад тохиромжтой ус), үерийн ус (ширүүн борооны дараах илүүдэл ус), өлөн ус (цээрлэн нэрлэх) (өглөөний шээс), ус буцалгагч (тохируулгын автомат болон гар удирдлагатай ус буцалгах төхөөрөмж), усан баригч (ёгт нэр, ёгтлол) (үүл), усан баригчийн үсэрвэр (цагийн зөөлөн хур), усан будаг (усаар шингэлж будах будаг), усан будгийн зураг (усан будгаар будсан зураг), усан мандал (а.их дэлхийн усан бүрхүүл б.усны төвшин), усан оргилуур (шахуургын хүчээр дээш оргилон олгойдох ус), усан тээрэм (усны урсгалын хүчээр ажиллах тээрэм), усан ургамал (эртний эрин галавын нуур, тэнгист ургаж, хожим чулуужсан замгийн төрлийн ургамал), усан уусгамал (хатууг усанд уусгасан уусмал), усан хаван (шингэн, цус зэрэг хэмжээнээс хэт хуралдаж, цэлхрэн хавагнах өвчин), усан хаван гүйх (ус гүйж хавдсан мэт болох, хавагнах), усан хөөрөг (галын аюулыг сөнөөх хэрэгсэл), усан хуй (ус багана мэт босч эргэлдэн явах хүчтэй хуй), усан эм (усаар шингэлсэн эм), ус уух хувь (амьд явах хувь тавилан), ус уух хувьтай (амьд явах хувь тавилантай) гол, нуур, тэнгис зэрэг усан гадаргуу ус авах (а.ус утгаж авах б.үерт автах в.ус хальж эзлэх г.шээс шинжлэхээр авч бэлтгэх), ус гарах (а.газраас ус нэвчих, б.ус гатлах), ус гаргац (усны төвшин буурах үед уулын чулуулаг болон хөрс өөртөө агуулсан усныхаа тодорхой хэсгийг алдах чанар), ус гатлах (а.гол, мөрөн, горхи, нуур мэтийн усны энтээгээс тэртээ нь гарах, б.ус туулах), ус гэсэх (хавар цаг урь унаж, гол мөрний мөс хайлах), ус даацлах (газраас ус гарах шахамдан чийг дааварлан гарах), ус жилэх (гол мөрөн бүрэн гэсэх), ус зайрмагтах (усны дээгүүр өчүүхэн нимгэн мөс хөлдөх), ус зэтгэх (ус гатлах), ус нэвтрэх (а.ус нэвчих б.ус туулан гарах), ус оргилох (а.ус газраас дээш оволзон гарах б.ус тогоо, саванд маш ихэд буцлах), ус татах (а.тариалан зэрэгт оруулахаар өөр газраас ус урсгаж ирэх б.ус татрах), ус татрах (үерлэсэн ус улмаар бага болох), ус туулах (а.усанд хөлөөр явах туучих б.гэрт ус, үер орж ирэх), ус үерлэх (усны төвшин нэмэгдэх), ус хадаалах (ус гүйцэд хөлдөх), ус хадах (ус хөлдөж, мөсөн зам гарах), ус хөлдөх (усны мөс болох), ус хөрөөлөх (хүйтэн орох цагт голын захаар эрэг мэт ирмэг гарч хөлдөх), ус шүүрэх (а.газраас ус дааварлан гарах б.юм хумнаас ус гарах в.яр, шарх мэтээс ус цуврах), усан зам (хөлөг онгоц зорчих, сал урсгах зэрэгт ашигладаг усан орчин), усан (замын) цэрэг (тэнгисийн цэрэг), усан эргэлт (усанд авахуулах, ус эзэлж яах ч аргагүй болох), усанд автах (ус хальж эзлэх), усанд живэх (усанд хөвж чадахгүй доошоо орох), усанд муу (а.усанд явахдаа муу б.усанд норвол муу в.ус нэвтрэх муу чанартай), усанд орох (угаах болон эмчлэх сувилахын тулд усан дотор орох), голын усанд орох (умбах шумбахын тулд эсвэл угаал үйлдэхийн тулд голд орох), рашаан усанд орох (эмчлэх сувилахын тулд рашаанд орох), халуун усанд орох (бие угаахын тулд халуун бүлээн усанд орох), усанд сайн (а.усанд сэлэхдээ сайн б.ус үл нэвтрэх сайн чанартай), усанд сэлэх (сэлүүрээр буюу гар хөлөөр ус сэлж явах), усанд хөвөх (а.юм усны дээгүүр явах б.живсэн юм усны дээгүүр дэгдэн гарах), усны ар (ус салхи буюу өөр юмны хөдөлгөөнд гарсан жижиг долгио), усны аюул (үер, борооны усны гамшиг), усны боргио (усны их чимээлэн урсах газар), усны гарам (ус гатлах зам, гарц), усны дарвилзуур (усны харгиа), усны долгио (далай, их мөрөн, нуурын ус салхинд хөдөлж, дараа дараагаар гүйх давлагаа), усны дусал (нэжгээд нэжгээдээр өчүүхэн дусах ус), усны замаг (усны дотор бүтэж, боловсрох хөвөн мэт бөгөөд өнгө ногоон ургамал), усны ирэлж (салхинаас усанд гарсан хунираа), усны олом (ус гаталж болом нимгэн газар), усны сав (ус агуулах зориулалт бүхий зүйл), усны ай сав (нуур, мөрөн түүнд цутган орох голуудад хуран юүлэх усны эзлэн бүхий газар), усны мяралзаа (ус жирэлзэн долгиолж байгаа нь), усны сан (а.усан хадгаламж, цөөрөм б.хуучир. далай), усны таргил (ус гүехэн бөгөөд урсгал түргэн газар), усны уйл (усны эргэлдэн буй гүн газар), усны урсгал (а.газрын уруу тийш усны хальж гүйх хөдөлгөөн б.үер, хурын усны урсах мөр, зам газар), усны уур (ус халснаас гарах уур), усны харгиа (чулуутай буюу өөтэй газар урссан нимгэн усны ирвэгнэх байдал), усны харз (өвлийн хүйтэн цагт хөлдөхгүй өрхлөн гарсан ус), усны хариг (усны маш нимгэн газар), усны хүрхрээ (усны өндрөөс буух хэсэг), усны хунираа (усны ар), усны цалгиа (ус хөдөлж савнаасаа гадагш халгих, урсах), усны цорго (а.дээврийн ус зайлуулах хоолой б.ус гоожуулах хоолой), усны шувуу (устай газар орших галуу, нугас зэрэг шувуудын ерөнхий нэр), усны эргүүлэг (усны уйл), усны эрэг (мөрөн гол, далайн усны зах ирмэг газар), усны эх (усны үүсгэлийн газар), хорлонт ус (химийн найрлагын хувьд металл, бетон бусад материалыг илэгдэл, эдврэлд хүргэдэг ус), хөлгүй ус (маш гүн бөгөөд хүн, амьтны хөл хүрч гишгэн туулж чадахгүй газар), гал ус (хоршоо үг) (а.гал болон ус б.(шилжсэн утга) эрс тэс, эсрэг тэсрэг), гол ус (хоршоо үг) (урсгал ус), ус бэлчээр (хоршоо үг) (а.нутаг орон б.нутаг орны өвс ногооны гарц), ус мөрөн (хоршоо үг) (урсгал их ус, гол мөрөн), ус нутагнутаг ус (хоршоо үг) (уугуул нутаг, төрж өссөн амьдарч буй нутаг), ус унд (хоршоо үг) (ууж идэх юм), ус унд сайтай (өгөөмөр, зочломтгой), ус цас (хоршоо үг) (а.хур тунадас, агаарын чийг б.уух юм, ус), ус чийг (хоршоо үг) (бороо, ус), нэр ус (хоршоо үг) (тухайн хүний овог нэр, харьяалал), рашаан ус (хоршоо үг) (эмчилгээнд хэрэглэж болохуйц байгалийн эрдэст ус), ус өвс (хоршоо үг) (нутаг орны усан хангамж, газрын гарц), ус цас шиг (ямар нэг гадаад хэлээр саадгүй чөлөөтэй ярих), гал ус хоёр шиг (хоорондоо харшилдсан, огт таарч тохирохгүй), олгойтой ус шиг (эв хавгүй, хэлбэр галбир муутай), ус балгасан юм шиг (үг дуугарч чадахгүй гөлөлзөх, яахаа мэдэхээ болих), ус болох (хор болох, саад болох), усан гүзээ болох (шалба норох, нэвт норох), усан амтай (дандаа бүтэлгүй юм ярьж явдаг), усан нүдлэх (уйлах), усан тэнэг (юу ч мэдэхгүй, туйлын мангуу), усан хулгана болох (а.ихэд хөлрөх б.шалба норох), үерийн ус шиг мэт (маш хүчтэй, их газар хамарсан), усанд орсон хулгана шиг (нов нойтон), усанд хаясан чулуу шиг (ямар ч хэл сураггүй алга болох), алтан аяганаас ус уух (жаргах, жаргал эдлэх), уснаас хуурай гарах (маш их овсгоо самбаа гаргах), усан дээр өрөм тогтоомусан дээр тос тогтоом (ялдам зөөлөн, зөөлөн зан ааштай), усан нүдэт, цусан зүрхэт (эгэл жирийн, энгийн хүн), өвс идэж ус уусан юм шиг (цэцэн үг) (хүч тэнхээ муутай), ус үзээгүй гутал тайлах, уул үзээгүй хормой шуух (зүйр үг) (юу ч болоогүй байхад сандрах, яагаа ч үгүй байхад шантрах), ус гаталсан хойно онгоц хэрэггүй, өвчин эдгэсэн хойно эмч хэрэггүй (зүйр үг) (өнгөрсөн борооны хойноос цув нөмрөх, хожимдсон хойно нь ухаарах), усанд унавал хуурай гарахгүй, уланд унавал нэртэй гарахгүй (зүйр үг) (муу нэр олвол салахад хэцүү, нэрээ хичээх), усанд унасан чулуу, өвсөн хаясан зүү адил (зүйр үг) (ор мөргүй болох),
усавхи [нэр үг] амт чанар муутай архи, сувс.
усалгаа [нэр үг] услах явдал, таримал ургамалд шаардагдах дутагдал чийгийг нөхөх үйл ажиллагаа усалгаа хийх (услах, зориудаар услах), усалгаа сайтай (сайтар усалдаг, усаар гачигддаггүй) усалгааны ариг (талбайн хөрсний чийгийн нөөцийг нэмэгдүүлэх зориулалттай хийсэн жижиг суваг), усалгааны норм (хөдөө аж ахуйн таримлын нэг га талбайд нэг удаагийн усалгаагаар өгөх усны хэмжээ).
усгүйшил [нэр үг] усгүй болох шинж.
усжуулагч [нэр үг] усжуулах үйлийг эрхлэгч, усны мэргэжилтэн талбайн усжуулагч (тухайн талбайн услалтыг хариуцсан хүн).
услагч [нэр үг] услах үйлийг хийгч.
услуур [нэр үг] мал усалдаг ховоо, онгоц зэрэг хэрэгсэл, усалдаг юм услуурын суваг (услах суваг).
услуурга [нэр үг] мал усалж болох эрэг гангагүй газар.
усруу [нэр үг] яр шархны услаг шүүс ба усан цэврүү.
уст [нэр үг] уст цом хөгжим. (арван хоёр гуулин цом буюу аягыг жагсаан тавьж, дотор нь ус агуулан төмөр савхаар дэлдэн эгшиглүүлэх нэгэн зүйл цохивор хөгжмийн зэмсэг).
устал [нэр үг] устах үйлийн нэр, устаж үгүй болох явдал.
устал [нэр үг] устах үйлийн нэр, ус их болох явдал уушгины устал (анагаах ухаан) (уушгинд ус үүссэн байдал).
устгагч [нэр үг] устгадаг бодос бусад юм устгах үйлийн эзэн.
устгал [нэр үг] устгах үйлийн нэр ариутгал устгал (хоршоо үг) (ямар нэг халдвар бүхий зүйлийг халдваргүйжүүлэх, хор хөнөөл бүхий зүйлийг устгаж үгүй болгох).

Нээлттэй мэдээллийн сан www.opendatalab.mn цахим хуудсыг ашиглах, мэдээлэл хайх, түгээх хэн бүхэн доорх нөхцөлийг хүлээн зөвшөөрсний үндсэн дээр үйлчилгээ авах эрхтэй.

  1. Хуульд зааснаар төрийн болон орон нутгийн өмчийн хуулийн этгээд, бусад нийтийн эрх зүйн хуулийн этгээдээс олон нийтэд нээлттэй байршуулсан мэдээллийг иргэд, олон нийт үнэн зөв гэж үзэх эрхтэй. Иймд тухайн мэдээллийг мэдээллийн сан, түүнийг хариуцагч Бодлогод залуусын хяналт ТББ болон системийн ашиглалтыг хариуцсан аливаа хувь хүний байр суурь гэж үзэхгүй ба анхдагч эх сурвалжаас хүлээн авсан мэдээллийн үнэн зөв эсэх, тухай мэдээллийн талаар аливаа хууль эрх зүйн маргаан байгаа эсэхэд мэдээллийн сан хариуцлага хүлээхгүй.
  2. Мэдээллийн сан нь техникийн нөхцөл, боломжоос шалтгаалан тодорхой цаг хугацааны давтамжтайгаар албан ёсны эх сурвалжуудаас мэдээллийг татан авч, тухайн цаг үед үнэн зөвд тооцогдож байсан мэдээллийн түүх үүсгэдэг. Иргэд, олон нийт мэдээллийн санг хэзээ ашиглаж байгаагаас үл хамааран мэдээллийн түүхтэй танилцах эрхтэй тул тус мэдээлэл хуучирсан, эсхүл анхдагч мэдээллийн эх сурвалжаас устгасан, нэвтрэх боломжгүй болсон гэх үндэслэлээр тус мэдээллийн сангаас хасахгүй болно.
  3. Мэдээллийн санг ашиглан мэдээ, сурвалжилга бэлтгэх болон олон нийтэд түгээх бүхий л этгээд мэдээллийн санд хадгалагдаж буй өнгөрсөн үеийн болон одоогийн мэдээллийн үнэн зөв, хүчинтэй эсэхийг зөвхөн анхдагч эх сурвалж болон түүнийг хариуцагч төрийн эрх бүхий байгууллагаас нягталж шалгах үүрэгтэй.
  4. Энэ үйлчилгээний нөхцөлийн 3-т заасан үүргээ хэрэгжүүлээгүйтэй холбоотойгоор бий болох аливаа эрсдэл, хариуцлагыг зөвхөн тухайн этгээд хариуцах бөгөөд мэдээллийн систем болон түүнд холбогдох этгээдийг аливаа учрах нэхэмжлэл, хариуцлагаас чөлөөлнө.
  5. Тус мэдээллийн сангийн зохиогчийн эрх хуулиар хамгаалагдсан бөгөөд мэдээллийн сангаас боловсруулж хүргэсэн мэдээллийг олон нийтэд дурдах тохиолдолд эх сурвалжийг заах нь оюуны өмчийн эрхийн зөрчил үүсгэхгүй байх үндэслэл болно.