Үйл үг

ухаархах [үйл үг] ухаантайдаа бардам зан, байдал гаргах.
ухаачлах [үйл үг] арга сүвэгчлэх, самбаа гаргах, ухаан бодлого гаргах. ухагдахуун (нэр үг)(сэтгэл судлал) ухахад өртөх юм, мэдэгдэхүүн, хэрэг бодосын мөн чанарын ерөнхий онцлогийг тусгадаг сэтгэхүйн хэлбэр ухагдахууны багтаамж (ухагдахууны агуулгад хамаарах шинж бүхий юмсын олонлог) логикийн ухагдахуун (тухайн ангийн юмс, үзэгдлийг тэдгээрийн ерөнхий, нийтлэг өвөрмөц шинжээр нь нэгтгэн дүгнэсэн санаа), философийн ухагдахуун (юмс, үзэгдлийн гол шинж, холбоо харилцааг тусгасан сэтгэхүйн хэлбэр), хэлний ухагдахуун (үгийн ахуй амьдралтай холбоотой хүний сэрэлд буух ойлголт), ойлголт ухагдахуун (хоршоо үг) (юмс үзэгдлийн талаарх ерөнхий төсөөлөл, мэдэгдэхүүн).
ухагч [үйл үг] ухан ойлгогч хүн.
ухайх [үйл үг] магнай нь гүдийснээс нүд нь хонхойн дотогш суух ухайсан нүдтэй хүн (нүдний ухархай гүн, дух нь гүдийсэн хүн) (шилжсэн утга) толгой гудайн, доош харж уруу царайлан унхайн суух.
ухамжлах [үйл үг] учир утгыг нь бодож олох, ойлгох тухайн зүйлд хэр зэрэг утга учир багтаж буйг ухчлан ойлгох.
ухамлах [үйл үг] ухах, төнхөх ухам им хайчлах.
ухамсарлах [үйл үг] юмс үзэгдлийн учир утга, нөхцөл шалтгааныг танин мэдэх, сэрж мэдрэх ухамсарлаж авах (байгаль, нийгмийн талаар зөв зүйтэй мэдлэг олж авах), хариуцлагаа ухамсарлах (ямар ажил үүрэг хариуцаж үүрсэнээ сайтар мэдэх).
ухамсрах [үйл үг] улс төр, үзэл санааны талаарх ойлголт дээшлэх зөв буруу, үнэн худлыг тодорхой ялган таньж ухаан орох.
ухах [үйл үг] юмны учир утгыг ойлгох, ухамсарлах ухах мэдэх (хоршоо үг) (юмны утга учрыг нэлээн гүнзгий ойлгож мэдэх, цаад мөн чанарыг сайтар ойлгож мэдэх), ухаж мэдсэнээ эс хэлэх цэцнээс, үзсэн харснаа хэлэх тэнэг дээр (зүйр үг) (үзсэн, мэдсэнээ бусадтай хуваалцаж байх хэрэгтэй).
ухах [үйл үг] малтах, сэндийлэх худаг ухах (нүх малтаж ус гаргах) онгилох, төнхөх гаансны толгой ухах (гаансны толгойг төнхөж цэвэрлэх), ухах төнхөх (хоршоо үг) (а.газар шороог малтан сэдийлэх б.авдар, сав суулгыг онгилж үзэх, уудлах), нүд ухах (аашилж загнах) нүдээ ч ухаж өгөхөөс буцахгүй (мөнгө олохын тулд юу ч хийхээс буцахгүй байх, цагаандаа гарах), бөгсийг нь ухах (мууг нь үзэх гэх) (шилжсэн утга) уудлах, онгилох авдар ухах (авдар дотор байгаа зүйлээ онгилж үзэх), түрийгээ ухах (түрийгээ уудлах) дугуй хэлбэртэй огтлон авах дээлийн зах ухах (дээлэнд зах суулгахын тулд дугуй хэлбэртэй огтолж авах), дээврийн хоолой ухах (гэрийн дээврийн хоолойг дугуй хэлбэртэй огтлох) (шилжсэн утга) хулгайлах айл ухах (айлаас хулгай хийх).
ухваржих [үйл үг] ухвар суух, ухварлах, ухаажих.
ухварлах [үйл үг] хэрэг бодосын зүй ёсыг гүнзгий ойлгож мэдэх ухварлан ойлгох (сайтар ухамсарлан ойлгох), ухварлан мэдэх (ухаж мэдэх, гүнзгий ойлгох).
ухилах [үйл үг] уйлах.
ухмаллах [үйл үг] ухаж үйлдэх, ухмал болгох.
ухмидах [үйл үг] ухмиар ухаж сийлэх. ухмидуур ховил гаргах буюу ухаж сийлэх зэрэгт зориулсан ухми бүхий багаж ухмидуур суурь (нүх сүв гаргах зориулалттай машин).
ухнасах [үйл үг] эм ямааны ухна эрэх.
ухнатах [үйл үг] ухна, эм ямаа хөөх ерийн ямаа ухна мэт аашлах (шилжсэн утга) бүтэхгүй юмыг хийх гэж будилах, мунгинах.
ухрах [үйл үг] гэдрэг явах, араараа явах хойш ухрах (хойш болох, араараа явах), ухрах араа (буцаадаг араа) (шилжсэн утга) буцаж няцах, үл зориглох, зориглосноосоо буцах үзэл бодлоосоо ухрах (үзэл бодлоосоо няцах) гэдрэг эргэх цэргүүд ухрах (цэргүүд гэдрэг буцах) (шилжсэн утга) түрүүчийн амжилтандаа үл хүрэх.
ухчлах [үйл үг] байн байн малтаж онгичих, мал адгуус хөлөөр шороо маажлах, малтах бусдын өө сэвийг эрэлхийлэн хандах.
ухчлах [үйл үг] юмны эх сурвалжийг нягтлан олохоор машид нарийвчлан үзэх ухчлан бодох (хэрэг явдлын эх сурвалжийг олохоор нарийвчлан бодож хянах), бусдын дутагдлыг ухчлан илрүүлэх (бусдын дутагдлыг ухаж гаргах).

Нээлттэй мэдээллийн сан www.opendatalab.mn цахим хуудсыг ашиглах, мэдээлэл хайх, түгээх хэн бүхэн доорх нөхцөлийг хүлээн зөвшөөрсний үндсэн дээр үйлчилгээ авах эрхтэй.

  1. Хуульд зааснаар төрийн болон орон нутгийн өмчийн хуулийн этгээд, бусад нийтийн эрх зүйн хуулийн этгээдээс олон нийтэд нээлттэй байршуулсан мэдээллийг иргэд, олон нийт үнэн зөв гэж үзэх эрхтэй. Иймд тухайн мэдээллийг мэдээллийн сан, түүнийг хариуцагч Бодлогод залуусын хяналт ТББ болон системийн ашиглалтыг хариуцсан аливаа хувь хүний байр суурь гэж үзэхгүй ба анхдагч эх сурвалжаас хүлээн авсан мэдээллийн үнэн зөв эсэх, тухай мэдээллийн талаар аливаа хууль эрх зүйн маргаан байгаа эсэхэд мэдээллийн сан хариуцлага хүлээхгүй.
  2. Мэдээллийн сан нь техникийн нөхцөл, боломжоос шалтгаалан тодорхой цаг хугацааны давтамжтайгаар албан ёсны эх сурвалжуудаас мэдээллийг татан авч, тухайн цаг үед үнэн зөвд тооцогдож байсан мэдээллийн түүх үүсгэдэг. Иргэд, олон нийт мэдээллийн санг хэзээ ашиглаж байгаагаас үл хамааран мэдээллийн түүхтэй танилцах эрхтэй тул тус мэдээлэл хуучирсан, эсхүл анхдагч мэдээллийн эх сурвалжаас устгасан, нэвтрэх боломжгүй болсон гэх үндэслэлээр тус мэдээллийн сангаас хасахгүй болно.
  3. Мэдээллийн санг ашиглан мэдээ, сурвалжилга бэлтгэх болон олон нийтэд түгээх бүхий л этгээд мэдээллийн санд хадгалагдаж буй өнгөрсөн үеийн болон одоогийн мэдээллийн үнэн зөв, хүчинтэй эсэхийг зөвхөн анхдагч эх сурвалж болон түүнийг хариуцагч төрийн эрх бүхий байгууллагаас нягталж шалгах үүрэгтэй.
  4. Энэ үйлчилгээний нөхцөлийн 3-т заасан үүргээ хэрэгжүүлээгүйтэй холбоотойгоор бий болох аливаа эрсдэл, хариуцлагыг зөвхөн тухайн этгээд хариуцах бөгөөд мэдээллийн систем болон түүнд холбогдох этгээдийг аливаа учрах нэхэмжлэл, хариуцлагаас чөлөөлнө.
  5. Тус мэдээллийн сангийн зохиогчийн эрх хуулиар хамгаалагдсан бөгөөд мэдээллийн сангаас боловсруулж хүргэсэн мэдээллийг олон нийтэд дурдах тохиолдолд эх сурвалжийг заах нь оюуны өмчийн эрхийн зөрчил үүсгэхгүй байх үндэслэл болно.