Зүйр үг
танигдана [зүйр үг]
(зовох цагт нөхрийн чанар танигдана) (шилжсэн утга) хүч чадал мөхөстөх тэвдэж амьдрах (арайхийн амин зуулгаа олох) (шилжсэн утга) эд зүйл дутагдаж зүдэх (шилжсэн утга) ажил явдалд түүртэн учраа олохгүй байх.
таних газрын шороо дээр [зүйр үг]
(дассан газрын даавуу зөөлөн, сурсан дассан газар сайхан),
танихгүй бурханаас таньдаг чөтгөр дээр [зүйр үг]
(дассан газрын даавуу зөөлөн).
танихгүй хүн буг [зүйр үг]
(танихгүй хүнтэй хамаагүй бүү нөхөрлө), таньдаг хүндээ хайлсан тугалга, таньдаггүй хүндээ хадаастай гутал (зүйр үг) (зусар, бялдууч, хоёр нүүртэй), таньсан хүн талын хужир, танихгүй хүн тайгын гөрөөс (зүйр үг) (таньж мэддэггүй хүн тайгад яваа гөрөөс мэт хол) хүний нэр усыг мэдэж танил болох юмны мөн чанарыг ухварлан мэдэх, ойлгох цагийн байдлыг таних (цагийн байдлыг мэдрэх), алдаагаа таних (алдаагаа ойлгох, ухамсарлах) танивал далай, танихгүй бол балай (зүйр үг) (а.хүнтэй сайн анд нөхөр болж явах б.сурч мэдэхийг эрхэмлэ) ижил дасал болох, нөхрийнхөө зан чанарыг гүйцэд мэдэх таних дасах (хоршоо үг) (ижил дасал болох, бие биеэ мэдэх).
тарган нь эздэд [зүйр үг]
(баян хоосны ялгаа их) (шилжсэн утга) хүн, малын бие ядарч доройтсон байдал.
тахивал бурхан таягдвал шавар [зүйр үг]
(бурхан гэдэг сэтгэлийнх).
толгой шийрний хувь хүртэх [зүйр үг]
(томоотой нэрээр хүнд дээрэлхүүлэх), томоотой хүнийг ихэд тооцож, эрдэмтэй хүнийг (мэргэн үг)д тооцох (зүйр үг) (томоотой болгон сайн хүн байдаггүй, номтой болгон (мэргэн үг) байдаггүй).
томоогүй зан дарууд зохихгүй [зүйр үг]
(зохисгүй зан авир, үйл хөдлөл хэрэггүй), тогос цэцэг (ургамал судлал) (олон салаа шулуун гилгэр иштэй, навч нь чагтлан ургах, улаан туяатай шар цэцэг дэлгэрдэг нэг наст өвслөг, үзэмжийн ургамал), тогос нүдэн эрвээхэй (амьтан судлал) (биеэр том, далавчин дээрээ олон толботой, торгоны мяндас гарган авахад зориулан үржүүлэх нэг зүйл эрвээхэй).
төв журмыг дагаж явбал түмэн зүйлийг мэдэж болдог [зүйр үг]
(шулуун шударга, ёс журамтай явах нь чухал), төрийн төлөө оготно боож үхэх (зүйр үг) (өөрт огт хамаагүй зүйлд санаа зовох) улс төрийн албаны ангилал (төрийн улс төрийн алба, төрийн захиргааны алба, төрийн тусгай алба, төрийн үйлчилгээний алба), төрийн албан хаагч (төрийн нэрийн өмнөөс үүрэг хүлээсэн, төрийн ажил эрхлэх хүн), төрийн албан хаагчийн тангараг (төрийн албанд ажиллах албан хаагч бүр төрийн хуулиа дээдлэн, төрийн хуулиа үнэнч шударгаар гүйцэтгэхээ илэрхийлсэн амлалт), төрийн байгуулал (улс орныг жолоодон явах удирдах хүчин), төрийн бэлгэ тэмдэг (улс гүрний тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдлыг илэрхийлэх төрийн сүлд, туг далбаа, тамга, төрийн дуулал), төрийн гурван өндөрлөг (монгол улсын ерөнхийлөгч, улсын их хурлын дарга, монгол улсын ерөнхий сайд), төрийн далбаа (улсын далбаа), төрийн дуулал (улсын сүлд дуулал), төрийн зүтгэлтэн (төрд зүтгэж буй хүн), төрийн ёслол хүндэтгэлийн өргөө (улс орны томоохон үйл явдал, гадаадын эрхэм зочид, төрийн тэргүүн нарын айлчлалын үеэр хүндэтгэл үзүүлэх үйл ажиллагаа явагдах газар), төрийн жинхэнэ алба (төрийн захиргааны алба, төрийн тусгай алба), төрийн зохицуулалттай зах зээлийн механизм (төрийн механизмд ороогүй, төрөөс явуулах эдийн засгийн зохицуулалтын чөлөөт систем), төрийн их цагаан туг (есөн хөлт цагаан туг), төрийн өмчийн сургууль (магадлан итгэмжлэгдсэн өөрийн гэсэн статустай төр засгийн зүгээс хяналт тавьж түүний удирдлаган доор татаасаар үйл ажиллагаа явуулдаг боловсролын байгууллага), төрийн өмчийн хороо (төрийн өмчийн эд хөрөнгийн эзэмшилт, хадгалалт хамгаалалтыг сайжруулах ажлыг зохион байгуулах, гүйцэтгэлийг хянах, эд хөрөнгийг хувьчлах, захиран зарцуулах ажлыг зохион байгуулах, орон нутгийн өмчийг удирдах ажилд мэргэжил, арга зүйн туслалцаа үзүүлэх зэрэг төрийн үйл ажиллагаа эрхлэх улсын хөрөнгийн байдалд хяналт тавьдаг байгууллага), төрийн сангийн зээл (монгол улсын засгийн газраас тогтоосон амьдралын баталгаажих төвшнөөс доогуур өрхийн болон төрийн албан хаагчийн нэг хүүхдийн их дээд сургуульд суралцах төлбөрийг төрөөс тодорхой хугацааны дараа эргэн төлөх нөхцөлтэйгөөр даах ажиллагаа, төрийн зүгээс санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх нэг хэлбэр), төрийн соёл (эрх чөлөө, тэгш байдал, эв нэгдэл, хуулиа дээдлэх ардчилалын үнэт зүйлсийг эрхэмлэх төрийн үйл ажиллагаа), төрийн соёрхол (монгол улсын төрийн шагналын шинэ нэр), төрийн сүлд (төрийн мөн чанар, тусгаар тогтнол бүрэн эрхэт байдал, тус орны онцлох шинжийг илэрхийлсэн бэлгэ тэмдэг), төрийн түшээ (монгол улсын их хурлын гишүүн), төрийн үйлчилгээний алба (ард иргэдэд төрийн үйлчилгаа үзүүлэх сургууль, эмнэлэг, нийгмийн халамж, нийгмийн даатгал, соёл урлаг, шинжлэх ухааны зэрэг байгууллагууд), төрийн тэргүүн (а.төрийг удиран чиглүүлэгч, удирдагч б.монгол улсын ерөнхийлөгч), төрийн сайд (засаг төрийн дээд албан тушаалтан), төрийн хэрэг (төрийн үйл ажиллагаа), төрийн шагнал (төрд гавьяа байгуулсан хүнд тусгай зарлигаар олгодог шагнал) төрийн байгууллага, албан газар (төрийн өмчит үйлдвэрийн газраас бусад улсын төсвөөс санхүүждэг хуулийн этгээд), төрийн бус байгууллага (төрийн байгууллагаас бусад хуулийн этгээдээс нийгмийн болон өөрсдийн ашиг сонирхол, үзэл бодлын үүднээс сайн дурын үндсэн дээр байгуулагдан, үйл ажиллагаа нь төрөөс хараат бус өөрийгөө удирдах зарчмаар явуулдаг ашгийн төлөө бус байгууллага), төрийн авхай хуучир. (төрийн жүн вангийн охин), төрийн бээл хуучир. (гуравдугаар зэргийн төрийн ноён), төрийн хуур хөгжим. (орчин үеийн ардын найрал хөгжимд их хуурыг өргөмжилсөн нэр), төрийн ятга хөгжим. (а.язгуур этгээд өргөн, үзүүрийн этгээд шувтан, долоон чавхдастай хөгжмийн зэмсэг б.дунд гарын ятгыг эрхэмлэн дэлгэр хэрэглэдгээр нь ахуй их ятга зэргээс ялган өргөмжилсөн нэр), улс төр (хоршоо үг) (а.улсын засаг б.улсын гадаад, дотоод төрийн бодлого), улс төрийн байдал (тухайн орны нийгэмд гарах улс төрийн элдэв үзэгдэл), улс төрийн нам (улс төрийн үйл ажиллагаа явуулах эрх бүхий нам), төр нийгэм (хоршоо үг) (тухайн улсын засгийн эрх барих дээд байгууллага болон түүний тогтоосон дэглэм), төрийн хэргийг ганцаар бүү шийд, харийн аянд ганцаар бүү морд (зүйр үг) (төрийн хэргийг олуул зөвших хэрэгтэй) ёс, хууль, цааз төр ёстой (тогтоосон ёс цаазтай), төр ёс (хоршоо үг) (төрийн элдэв ёс горим, хууль цааз), хурим
төр эвдэрнэ [зүйр үг]
(түшмэл төр барих эрхгүй).
тугалын хариу бяруу [зүйр үг]
(ачийг ачаар хариулах, ачийг умартахгүй байх), тосон харгай (ургамал судлал) (хөнгөн бөгөөд бат, шилмүүс нь цөгүүрсний адил болоод өргөн урт, цэцэг маш сайхан нэг зүйл мод шар харгай), тосон харгана (ургамал судлал) (дурсны өнгө цагаавтар, мах судал нарийн нягт нэг зүйл харгана, сумны зэвний иш, тэшүүр сумны бонхгор хийнэ), тосон хялгаст мод (ургамал судлал) (наргилтай адил, хөвөөгөөрөө өргөс бүхийөдлөг нийлмэл навчтай, улбар шар цэцэгтэй халуун дулаан бүсийн мөнх ногоон тураг мод, жимсийг нь шахаж тос гаргаж авна), тосон шарилж (ургамал судлал) (шулуун иштэй, шоролжин баг цэцэгтэй олон наст өвслөг ургамал), тосон тоором (ургамал судлал) (чагталсан навчтай, тал бөмбөг шиг баг цэцэгтэй, цэцэг нь эмэнд ордог олон наст өвслөг ургамал, үхэр шүлс), тосон цай (ургамал судлал) (цувран ургадаг зууван навчтай, цагаан цэцэгтэй, харавтар хүрэн үр бүхий хонхорцогт жимс суудаг, үрээр нь тос шахдаг мөнх ногоон бут мод) амт шимт нь санаанд нийцсэн буюу давс нь таарсан байдал тос хийсэн амттай хоол (амт шимт, тос өөх нь таарсан хоол).
турахад тушаа [зүйр үг]
(сайн юманд садаа), таргалахын их нь зун боловч сайн нэр нь намарт,
турахын их нь өвөл боловч муу нэр нь хаварт [зүйр үг]
(хийхийн ихийг хийсэн боловч сайн нэр нь бусдад), зуд болоход нохой таргалдаг, зовлон болоход лам таргалдаг (зүйр үг) (ямар нэг муу хэрэг явдал болоход ашиг завшаан эрлэхийлэгчид хождог).
туулай хөөсөн хүн хоосон хоцрох [зүйр үг]
(олон юманд санаархвал аль ч үгүй хоцрох), туулайд эвэр ургаж, тугалд соёо ургав гэх шиг (зүйр үг) (үл бүтэх зүйл санах, сэдэх), туулай зоотой морийг олж унахад бэрх, тунгалаг санаатай хүнийг олж ханилахад бэрх (зүйр үг) (нөхрийн сайныг олж ханилах хэцүү), туулайн чинээн ашигт шунаж, уулын чинээ гарз гарах (зүйр үг) (бага зүйлд их гарз гаргах), туулайн бөөр (ургамал судлал) (хальс нимгэн болоод улаавтархан, цөм нь шар, хальсыг нь хуулж иддэг нэг зүйл жимс), туулайн мангир (ургамал судлал) (үндэслэг иш нь хөрсөнд хөндлөн ургадаг, бор судалтай жижигхэн цагаан цэцэг дэлгэрдэг, урт зууван хонгорцог жимстэй, үндэслэг иш нь эмэнд ордог олон наст өвс, халуун бууруулах, ханиад дарах, цэр ховхлох үйлчилгээтэй), туулайн тагнай (ургамал судлал) (сарнай цэцгийн язгуурт багтах цагаан шаравтар цэцэгтэй, цэцгийн дэлбээ цоморлог нь таваас зургаан хэлтэстэй, эмнэлэгт хэрэглэдэг олон наст өвс шоор) (зурхай судлал, зурхайн ухаан) сарны зурхайн ёсны арван хоёр эрхтэний дөрөвдүгээр туулай жил (дорно дахины зурхайн ёсны арван хоёр жилийн дөрөвдүгээр, туулай эзэлсэн жил), туулай жилтэй (туулай жилд төрсөн), туулай сар (хаврын дунд сар), туулай цаг (үүр цайх үе, өглөөний .. хооронд).
туулай хүнддэхгүй [зүйр үг]
(их хэргийг бүтээхэд бага зүйлийг тоох хэрэггүй, их зүйлд бага зүйл дараа болохгүй), тэмээн гөрөөс (амьтан судлал) (хоёр бөхт зэрлэг тэмээ, маш ховордсон амьтан, хавгай), тэмээн хараацай (амьтан судлал) (хадны ангал, байшингийн цоорхой, модны хонгилд үүрлэдэг хараацайн төрлийн шувуу, урт жигүүр, богино хөлтэй учир газрын тэгш гадаргуугаас нисч чаддаггүй, ес орчим жил насалдаг, цагт зуун жаран км хурдалж чаддаг хамгийн хурдан шувуудын нэг), тэмээн хорхой (амьтан судлал) (толгой том, хальслаг хоёр хос далавчтай нэг зүйлийн шавж), тэмээн хяруул (амьтан судлал) (явган шувууны төрөл, бүх шувууны дотроос хамгийн том нь, гүйх нь хурдан, зарим газарт тэжээж өсгөдөг, өд нь их үнэ хүрнэ, мах болон өндгийг нь иднэ), тэмээн ангалзуур (ургамал судлал) (иш шулуун, ирмэгтэй, навч нь урт бариултай, ягаавтар цэцэгтэй олон наст өвслөг ургамал, эмэнд орно), тэмээн өргөс (ургамал судлал) (мөчир нь өргөстэй, дугариг навчтай, улаан цэцэгтэй бут мод), тэмээн сүүл (ургамал судлал) (уулын оройд ургадаг, мал төдий л иддэггүй, харганы төрөлд багтдаг сөөг ургамал), тэмээн харгана (ургамал судлал) (хоёр метр орчим өндөр, мөчир нь салаалсан шар ногоон хальстай, хос хосоор ургадаг өдлөг навч бүхий сөөглөг ургамал), тэмээн хоолой (ургамал судлал) (иш өндөр болоод хонгилтой, навчиндаа сондуутай, борлуулж иднэ, исгэлэн амттай ундаа хийж, боловсруулан хоол хүнсэнд хэрэглэдэг ургамал), тэмээн хөхтэмээний хөх (ургамал судлал) (зэрлэг гаймуу ногооны адил, чавга мэт ногоон цоморлогтой зэрлэг ногоо, хүнсэнд хэрэглэж болно), тэмээн хэл (ургамал судлал) (хориос гучин см өндөр, том бөгөөд уртавтар гонзгой навчтай, цэцгийн өнгө тунгалаг ягаан, шар өнгө, олон наст өвс) шатрын нэг бод тэмээ унуулах (монгол шатрын нэгэн зүйлийн хожил, эсрэг талын ноёныг тэмээгээр дуглаж мадлах) малын шагайны морины эсрэг тал.
тууль уншиж номтой болдоггүй [зүйр үг]
(зөвхөн уншиж бичдэг болсноор ухаантай болохгүй), тугал үхэрт, туулай бутанд (цэцэн үг) (жамтай юмыг өөрчлөх аргагүй), тугал унаж буурьт хүрэхгүй, тураг харж гэдэс цадахгүй (зүйр үг) (тулга тойрсон өчүүхэн бодлоор хол явахгүй). тугалга(н) (нэр үг) саарал өнгөтэй, маш хүнд зөөлөн төмөрлөг тугалга хайлах (тугалгыг өндөр температурт урсгах), тугалга зайлах (тугалга гүйлгэх), тугалга цутгах (хүйтэнд усанд хайлсан тугалга асгах нэг төрлийн дом), хар тугалга (хорголж), цагаан тугалга (цайвар өнгөтэй, зөөлөн төмөрлөг бөгөөд хувилахуй ухааны нэг зүйл махбод), тугалганы гялтгана (тугалганы гялга, тугалганы тол), тугалганы зос (тугалганы хонд), тугалганы хэт исэл (тугалганы шорвог исэл, тугалга дэндүү исэх, гашлах), тугалганы давс (гашуун давс) зэс тугалгатугалга зэс (хоршоо үг) (хоёр төрлийн төмөрлөг), хайлсан тугалга шиг (маш эелдэг зөөлөн зантай, сайхан ааштай) тугалгаар хийсэн зүйл тугалган гагнуур (хар тугалгыг цагаан тугалгатай хольж гагнах монгол дархны арга), тугалган жад (тугалгаар хийсэн жад) тугалган цаас (а.цаас мэт нимгэлсэн тугалга б.тугалга мэт өнгөтэй нэг зүйл цаас), тугалган үсэг (хорголжин барын үсэг), тугалган хэвлэл (хэвлэлийн нэр томьёо.). (хорголжин үсгээр бар өрж хэвлэдэг хэвлэлийн арга).
түлэгдэж үхэх [зүйр үг]
(ажил үйлс нь туйлын бүтэмжгүй байх).
түлээнээс холддоггүй [зүйр үг]
(эхийг нь үрээр нь саатуулдаг) үржил төл сайтай (үржил сайтай), төл муутай (үржил муутай).
түшвэл уул [зүйр үг]
(нөмөр нөөлөг ихтэй, тус нэмэртэй).
тэнгэрийн чинээ болгох [зүйр үг]
(сүр бадруулах, юмыг давслан ярих), тэмээний ачаанд