Зүйр үг
халуунд халах [зүйр үг]
(ядарч зүдэрч амьдрах), хүйтний ам наашаа харж, хөхүүрийн ам цаашаа харах (зүйр үг) (цаг улирал сэрүүн болох), хүйтэн хэдий чангарвал мөс төдий хөлддөг,
хамаргүй нь дээр [зүйр үг]
(зан аашаа хянаж яв) хазаарын хамардай ногт хазаар зэргийн морины хамар дээгүүр торгосон сур хазаарын хамар (хазаарын морины хамар дээгүүр гарах хэсэг) гутлын хоншоор гутлын хамар (гутлын үзүүр хэсэг).
ханилснаа хуурвал хар биеэ хуурна [зүйр үг]
(ханилсан хүнээ хуурвал өөрийгөө хуурсантай адил) хамт явах, зорчих ханилан явах (хамт явах).
хатдаггүй [зүйр үг]
(хуучны үгэнд хуудуугүй), хуучны үг худалгүй, хурын ус булингаргүй (цэцэн үг) (өвгөдийн сургаал үг хожим хойно ч үнэн байдаг), хуучин бууны хугархай, хугас цайны буланхай (зүйр үг) (а.юм үзэж нүд тайлсан б.хур юмны үлдэцтэй) шинэ гэдгийн эсрэг утга элэгдэж муудсан юм хуучин байшин (а.шинэ биш байшин б.урьд өмнө амьдарч байсан байшин), хуучин барилга (муудсан барилга), хуучин мах (шинэ биш, удсан мах), хуучин соёолон (зургаан настай адуу), хуучин сонин (а.хугацаа нь өнгөрсөн сонин б.муудаж урагдсан сонин), хуучин дээл урагдвал харгана бутанд торох, хар шар
хийлгэх [зүйр үг]
(бусдыг өөрийн ажил, хэрэгцээнд ашиглах), хүний аарц өөрийн зөөхийнөөс амттай (зүйр үг) (хүний юманд шунах), хүний морь унасан хүн уралдамтгай, хүний дээл өмссөн хүн барилдамтгай (зүйр үг) (бусдын юмыг хайрлан гамнах сэтгэлгүй), хүнийд намар, өөрийнд хавар (зүйр үг) (бусдын юмаар хүүдэгнэх дуртай, харамч), хүний хүчинд хүн,
хичээвээс үл бүтнэ [зүйр үг]
(бага зүйлийг ч гэсэн сэтгэлээсээ хийж байх хэрэгтэй) албан баримт албан хэргийг цэгц журамтай хөтлөх (албаны баримт бичгийг эмх цэгцтэй хөтлөх), бичиг хэрэг (албан бичиг баримт), бичиг хэргийн эрхлэгч (албан баримт сэлтийг хариуцагч албан тушаал), нууц хэрэг (албаны нууц баримт сэлт) тус нэмэр, хэрэгцээ хэрэг болох (тус болох), хэрэг болохгүй (хэрэгцээгүй, ашиггүй), хэрэг дээрээ (үнэндээ), хэрэгт дуртай (өөрт хамаагүй, элдэв юмыг сонирхох дуртай), эрдэм сурвал аминд хэрэг болох (эрдэм сурвал өөрт тус болох), хэргээс гарах (өтлөөд хэрэг явдал бүтээж чадахгүй, хүнд тус хүргэж чадахгүй болох) хууль. хууль зөрчсөн гэмт үйл явдал амины хэрэг (а.бусдын амьтай холбогдсон хэрэг б.албаны биш хэрэг, өөрийн хэрэг), гэмт хэрэг (хууль зөрчсөн гэмт явдал), улс төрийн хэрэг (улс төрд тэрсэлсэн гэмт явдал), хавтаст хэрэг (хавтсанд буй хэргийн материал), хэргийн материал (тухайн хэргийн талаар цуглуулсан бичиг баримт), хэргийн эзэн (хэргийг үйлдсэн эзэн), хэргээ илчлэх (үйлдсэн хэргээ сайн дураараа илчлэн хэлэх), хэргээс зайлах (хийсэн хэргээсээ зугтах), хэргээс мултрах (гэмт хэрэг зэрэгт холбогдох аюулаас арай чарай зайлах, ял зэмгүй салах), хэрэг алдах (а.эндэгдэж буруу хэрэг хийх б.тэмцэн заалдаж бусдад дийлдэх, ялагдах), хэрэг байцаах (гэмт явдлыг нягтлан шалгах), хэрэг баригдах (хууль зөрчсөн гэмт явдал илрэх), хэрэг биш болох (буруу хийсэн зүйл илэрч магадгүй болох ), хэрэг бишдэх (хэрэг явдал санасан ёсоор бүтэхээ больж өөрт буруу ирэх), хэрэг буруудах (гэмт явдал илрэх), хэрэг бүртгэх (үйлдсэн гэмт явдлын хэрэглэгдэхүүн зэргийг цуглуулах), хэрэг гараххэрэг мандах (а.үл бүтэх хэрэг явдал үүсэх, хэрүүл шуугиан, хямралдаан гарах, аюул болох б.хэрэг болох), хэрэг гаргах (үл бүтэх явдал үүсэх, уршиг тарих), хэрэг зөвтгөх (буруу гэж тасалсан хэрэг явдлыг зөв болгон залруулах), хэрэг мөрдөх (үйлдсэн гэмт явдлыг дэс дараалан шүүж мөрдөх, мөшгөх), хэрэг мөшгөх (хэрэг мөрдөх), хэрэг мэдүүлэх (үйлдсэн гэмт явдлаа тоочин хэлэх), хэрэг нөмөргөх (бусдыг хилсдүүлэх, хилс хэрэгт оруулах), хэрэг нэхэмжлэх (өнгөрсөн хэрэг явдлыг нэхэмжлэн үүсгэх сөхөх), хэрэг осолдох (осолдож, хэрэг төвөг гаргах), хэрэг сэдэх (ямар нэгэн муу хэргийг үйлдэхээр элдвээр оролдох), хэрэг таслах (зарга, заалдаа зэрэг явдлыг шүүн таслах), хэрэг тарих (а.гэмт хэрэг үйлдэх б.яршиг төвөг удах), хэрэг тулгах (сэжиг сэжим ба гэрчлэх баримтанд үндэслэн гэмт хэрэг үйлдэгчийг хэзээ ямар хэрэг үйлдсэнийг тоочин үнэнээр нь хүлээлгэх), хэрэг удах (хэрэг гаргах, уршиг тарих), хэрэг халдаах (хүний гэмт явдал бусдад нялзах), хэрэг хийгч (үл бүтэх явдлыг үйлдэх ба түйвээн самууруулах этгээд), хэрэг хийх (а.үл бүтэх явдлыг үйлдэх б.түйвээн самууруулах), хэрэг хүлээлгэх (үйлдсэн гэмт явдлыг тулган хүлээлгэх), хэрэг хүлээх (өөрийн үйлдсэн гэмт явдлыг хийснээ зөвшөөрөн хүлээх), хэрэг цагаатах (алив гэмт явдалд ял холбогдолгүй болох), хэрэг шүүгдэх (өнгөрсөнд үйлдсэн муу хэрэг нь дахин нэхэмжлэгдэх), хэрэг шүүх (үйлдсэн гэмт явдлыг нь асуун өчиглүүлэх), хэрэгт орох (гэмт явдалд холбогдох), хэрэгт татагдах (хуульд харштай явдалд холбогдож баригдах), хэрэгт холбогдох (хуульд харштай явдалд нэр холбогдох), буруу хэрэг (гэмт үйлдэл), хилс хэрэг (үйлдээгүй, хийгээгүй атал хүчээр тулгагдсан ял шийтгэл), хэрэг зарга (хоршоо үг) (хуулийн байгууллагаар шийдүүлэх шаардлагатай хоёр буюу түүнээс дээш этгээдийн хямралдаанаас үүссэн хэрэг явдал), хэрэг төвөг (хоршоо үг) (үл бүтэх явдал, гэмт явдал), хэрэг явдал (хоршоо үг) (хүний хэрэг зориг, үйл ажил), хэрэг мандах (а.хийсэн хэрэг нь илэрч олонд мэдэгдэх б.цаг төр үймэх, дайн дажин болох зэргээр их хэрэг дэгдэх), хэрэг хийсэн хүний зүрх амаргүй, хэтэртэл идсэн хүний гэдэс амаргүй (зүйр үг) (гэмт явдал үйлдсэн хүний сэтгэл үргэлж шаналдаг), хэрэг удавч ялзрахгүй, хэрээ өтлөвч бууралтахгүй (зүйр үг) (гэмт хэрэг хуучирдаггүй), хэрэг хэмжээтэй нь дээр, хэтэрвэл толгой дээр (зүйр үг) (аливаа зүйл хэмжээ хязгаартай байх хэрэгтэй).
хичээмж [зүйр үг]
(ажил хийхэд зүтгэл оролдлого, сэтгэл хэрэгтэй).
ховдог нь хүрч хорхой нь түрэх [зүйр үг]
(эд баялагт ихэд шунархайрах).
ходоодоо бодох [зүйр үг]
(нүдний өмнөх жаахан өнгө, ашигт хууртах).
хожуулд мөргөх [зүйр үг]
(зовж зүдрэх), хөвчийн өндөр өвс тэмээнд зохихгүй, хөтлийн богино өвс үхэрт зохихгүй (зүйр үг) (юм, үзэгдэл өөр өөрийн зохилдлогоотой).
хойшоо суусан хүн зовлонтой [зүйр үг]
(залхуу назгай байдал сайн юманд хүргэдэггүй) арагш, гэдэргээ хойш болох (арагш болох), хойш суух (а.арагшаа суух б.гэдрэг болох, зайлсхийх), хойшоо болох (а.замаас зайлсхийж өгөх б.арагш суух, гэдрэг суух), хойшоо харах (а.гэдрэгээ харах б.өнгөрснийг харах), хойшоо яарах (буцах гэж яарах), хойшоо суух (үйл ажлаас хойргошин үлдэж хоцрох, залхуурах), хойшоо сууж, доошоо малтах (ажил явдлаас залхууран зайлсхийх) дараа, хожим, сүүлд надаас хойш (а.намайг нөхцсөнөөс хойш б.миний үеэс хойш в.намайг эзгүй хооронд), үүнээс хойш (үүний дараа), түүнээс хойш (тэр цаг үеийн дараа) учир, тул гэх зэрэг үгийн үүргээр хэрэглэгдэнэ та нар нэгэнт ирснээс хойш (та нар нэгэнт ирсэн учир) (шилжсэн утга) ажил үйлийг удаашруулж цалгардуулах байдал хойш тавих (а.ажил явдлыг дараа, хожим болгох б.юмыг нөөцлөн хадгалах), хойш нь хийх (хойшоо хийх), хойшоо хийх (а.ажил үйлийг нэгэнт гүйцэтгэн дуусгаж өнгөрүүлэх б.эд хөрөнгийг хуримтлуулан нөөцөлж хадгалах), хойшоо бай (хол бай, гэдрэгээ бол, замаас зайлсхий, зай тавьж өг).
хом нь тохирсон тэмээ [зүйр үг]
(алив юм яв цав нийцэх) (шашны нэр томьёо) шашны ёсны буян санаж эргүүлдэг, тэнхлэгт ороосон ном хүрд эргүүлэх (тэнхлэг эргүүлэн бясалгал үйлдэх), хүрдний бариул (хүрдний сэнж) (шилжсэн утга) түүхийн цаг хугацаа түүхийн хүрд (түүхэнд тэмдэглэгдсэн өнгөрсөн цаг хугацаа).
хонинхой бялзуухай хомоол дээр оморхог [зүйр үг]
(тохиромжтой цагийг ашиглан юу чаддагаа бусдад үзүүлэх).
хонины арьсан дээлтэй [зүйр үг]
(энгийн борогжуу амьдралтай), хоног будаа (ургамал судлал) (шаравтар өнгөтэй нэгэн зүйл тариа), хоног амуу (ургамал судлал) (үр мөхлөг нь улаан хоногтой адил бөгөөд өнгө шар, чанахад өсч арвидах нь үлэмж, хүн идвэл болно, мал тэжээхэд сайн, иш өвсийг морь малд хэрэглэдэг нэгэн зүйл тариа), улаан хоног (ургамал судлал) (хоног амуутай адил болоод хэвэг улаан нэгэн зүйл тариа), усан хоног (ургамал судлал) (янз монгол амуутай адилхан нэгэн зүйл тариа).
хононо [зүйр үг]
(хөөрүү онгироо зан тусгүй).
хонохгүй [зүйр үг]
(хашир хүний үгийг авбал алдаж осолдохгүй), хэрсүү туулай замын захад,
хоосон буунаас хорин хүн айх [зүйр үг]
(а.хий хоосон дүр үзүүлэх, сүр бадруулах б.сүрдэх) (шилжсэн утга) үгээгүй, ядуу хоосон хоцрох (хүссэн зүйл хөсөрдөх, юу ч үгүйүлдэх), хоосон хүн (ядуу хүн), хоосны туйл (ядуугийн туйл), хоосон хонох (хоолгүй хонох), гар хоосон (а.гартаа барьсан, өмссөн, зүүсэн юмгүй б.(шилжсэн утга) хөрөнгө бэлгүй), үгээгүй хоосон (хоршоо үг) (маш ядуу, юу ч байхгүй), үгүй хоосон (хоршоо үг) (юу ч үгүй, маш ядуу), ядуу хоосон (хоршоо үг) (юу ч үгүй), хоосон нойтон (хоршоо үг) (эд хөрөнгөгүй, ядуу дорой), өглөгч хүн өөртөө хоосон (цэцэн үг) (байгаа бүхнээ хүнд өгч тусалсаар өөртөө юмгүй үлдэх), хоосон нь хочтой, баян нь бачтай (цэцэн үг) (ядуу хүнд эрх мэдэл үгүй), хоосон хүний зовлон хорь гуч (цэцэн үг) (ядуу хүний зовлон их) (шилжсэн утга) холиогүй цул, дан хоосон цай уух (идэх юмгүй дан цай уух), хоосон шөл (чанасан зүйлээ оруулаагүй, хольцгүй шөл) (шилжсэн утга) хуурмаг, мөнх биш хоосон чанар (юм бүхэн мөнх биш чанартай гэдэг дорно дахины гүн ухааны үзэл), ертөнцийн гурван хоосон (аман зохиол) (барин тавин байвч зүүд хоосон, барайж торойж байвч зэрэглээ хоосон, бархирч чарлаж байвч цуурай хоосон) (шилжсэн утга) дэмий, ончтой биш, үл биелэгдэх хоосон ам (хэлж ярихдаа сайн боловч хийж хэрэгжүүлдэггүй хүн, амнаас цаашгүй хүн), хоосон гайхуулах (ажил хэрэг дээрээ юу ч байхгүй мөртөө хий гайхуулан яригч), хоосон зүтгэл (дэмий, талаар болсон зүтгэл), хоосон зүүд (биелэгдэшгүй хүсэл бодол), хоосон нэр (нэрээс цааш юмгүй, нэр төдий), хоосон санаа (хий хүсэл, үл бүтэх бодол), хоосон санаархагч (үл биелэх зүйлийг мөрөөдөгч), хоосон тооны хойноос хөөцөлдөх (чанарын төлөө биш тооны хойноос хөөцөлдөх), хоосон үг (үр ашиггүй үг, худал үг, амлаад биелүүлээгүй үг), хоосон цэцэрхэл (амьдралаас тасархай эш онол), хоосон цээжлэх (утга учрыг нь ойлгохгүйгээр дэмий цээжлэх), хоосон яриа (дэмий, хэрэггүй яриа), их санасан газар есөн шөнө хоосон (цэцэн үг) (хэтэрхий их найдлага тавьсан ажил хэрэг нь бүтэхгүй болох), хоосон үг хүчгүй, хувхай мод мөчиргүй (зүйр үг) (хоосон үг бусдад нөлөөлөхдөө муу), хоосон үг цаг барна, хов үг эе эвдэнэ (зүйр үг) (худал амлах, хов жив хөөцөлдөх хэрэггүй).
хоохолзох [зүйр үг]
(сониуч зантай, амархан уйдамтгай).
хоргол худалдах [зүйр үг]
(нөхцөл байдалдаа тохироогүй зүйл хийх).
хормойгоо нөхөх [зүйр үг]
(нэгийг бүтээх гээд нөгөөг устгах) дараа хойд жил (ирэх жил), хойдын хойд жил (ирэх жилийн дараа жил), хойд үе (өсвөр, залуу үе), хойд эцэг (төрсөн эцгийн дараагаар эцэг болсон хүн), хойд эх (төрсөн эхийн дараагаар эх болсон хүн), хойдын өдөр, хожмын маргааш (цэцэн үг) (дараа нэг өдөр), хойд эх энэрэлгүй, хошного мах шөлгүй (зүйр үг) (төрүүлсэн эхийн ачийг гүйцэх хүнгүй), хойдын мөр (шашны нэр томьёо) (үхсэний дараах зам мөр), хойдын мөргүй явах (а.хүний тусыг мартах б.нүгэлт муу явдал үйлдэх),