Зүйр үг
тэсвэр муутай хүн завхай [зүйр үг]
(тэсвэр муутай хүний явдал муу) (шилжсэн утга) янз бүрийн
тэсвэр муутай хүн үг даахгүй [зүйр үг]
(тэсвэр муутай хүнд үг бүү хэл) хавтгай буюу босоо биетийг тэгш хэмтэй хэсэг болгон хуваасан шулуун тэнхлэгийн тэгш хэм (нэг дүрсийг тэгш хэмтэй хоёр хэсэг болгон хуваасан шулуун) хөгжмийн чавхдасыг чангаруулах хуруу мод хөгжмийн тэнхлэг (хөгжмийн утас чангалж суллах хуруу мод).
урагшлах айлд хотчин [зүйр үг]
(уруудах айлд муу бүхэн цугладаг, урагшлах айлд ажилсаг, унхиатай бүхэн цугладаг), уруудахад унтах идэх мартах, өөдлөхөд санах сэрэх хийх (зүйр үг) (унтах идэх ихэдвэл амжилтанд хүрч чадахгүй) дууны ая нам бүдүүн болох.
ууж цадахад тогоогоо өшиглөх [зүйр үг]
(а.хүмүүжилгүй аашлах б.ачийг умартах) (шилжсэн утга) язгуурын, угийн, төрөлх унаган албат хуучир. (язгуурын жинхэнэ албат), унаган боол хуучир. (чин улсын үед нэгэн үе болсон боолыг ийнхүү нэрлэж байжээ), унаган дуу (унаж эдэлж байгаа морь гэрийн гадна ирэнгүүт ижил сүргээ үгүйлэн, унага мэт янцгаан үүрсэх дуу), унаган дэл (адууны унаган цагаас нь аваагүй хур дэл), унаган жороо (төрөлхийн жороо), унаган морь (өөрийн адуунд төрсөн морь), унаган нутаг (төрж, өссөн нутаг), унаган хэл (төрөлх хэл, анх хэлд орох цагаасаа сурсан хэл), унаган туурай (монгол дээлийн нударгыг цомбон, дэлбэн туурай гэж хоёр ангилах бөгөөд унаган нударгыг гоёлын дээлэнд болон залуу хүмүүс хэрэглэдэг), унаган ургамаламьтан (зөвхөн тодорхой нутаг, орчинд идээшиж байршсан, эсвэл тархсан өөр хаана ч үл тохиолддог ургамал ба амьтны зүйл), унаган хайр (бага балчир наснаас үүсгэсэн хайр, анхны хайр), унаган холбоо (бага наснаас найзархан амисаж явсан харьцаа), унаган шавь (хүүхэд наснаасаа тус багшийг дагаж суралцсан шавь), унаган морь эзнээ явгалдаггүй (зүйр үг) (муу ч гэсэн өөрийн юм дээр), унаган түрүү (ургамал судлал) (унаган туруу), унаганы туруу (ургамал судлал) (ойд ургадаг, цагаан, ягаан цэцэгтэй, навч нь морины туурайтай төстэй олон наст өвс, эмнэлэгт хэрэглэнэ),
уужим [зүйр үг]
(уур ухааныг барах, уурын ихээр учрыг олдоггүй).
уулзсан нөхөр мэнд [зүйр үг]
(мэнд устай байх) (шилжсэн утга) сандруу биш, тавиун, тайван уужим дотортой (уужуу сэтгэлтэй, амгалан тайван), уужим сэтгэлтэй (өршөөнгүй, ууч сэтгэлтэй), уу жим санаа ухааных, огцом санаа мунхагийнх (зүйр үг) (бодож хийх, бодож хэлэх).
ууцыг нь хугалах [зүйр үг]
(нэг нэгэндээ байнга урам өгч байх хэрэгтэй), урмын дөл дээр баярын тос нэмэх (зүйр үг) (урмыг нь хугалахгүй байх, урам нэмэх, нэг нэгнийгээ дэмжих).
үгүйрэх баяжих хоёр өвөл зун хоёр шиг [зүйр үг]
(баян хоосны ялгаа их).
үлтэрсэн маханд шүд болгон хурц [зүйр үг]
(өнгөрснийг бүү шүүмжил, харин өнгөрсөнөөсөө сайтар суралц) эд зүйл элэгдэх, муудах, тамтаггүй болох.
үнэ ихтэй чулуунаас үнэнч нөхөр дээр [зүйр үг]
(үнэт эдлэлээс үнэнч найз нөхөр илүү), үнэ мэдэхгүй байж үнэгэн малгай өмсөх (зүйр үг) (эдэлсэн зүйлийнхээ үнийг мэдэхгүй байж сайрхах хэрэггүй), үнээ мэдэхгүй хэрээ үнсэн дээр хөрвөх (зүйр үг) (хирээ мэдэхгүй байх, зиндаагаа мэдэхгүй байх) (шилжсэн утга) нэр алдар, алдар хүнд, нэр хүнд үнэд орох (а.үнэ нь нэмэгдэх б.(шилжсэн утга) дургүйлхэх, чадах боловч чадахгүй хэмээн цааргалах), үнэд хүрэх (а.санаснаас илүү үнэ хүрэх, б.(шилжсэн утга) эрхэмлэгдэх), үнэ хүнд (хоршоо үг) (нэр хүнд), үнэ хүндгүй (хоршоо үг) (нэр хүндгүй, муу нэртэй), үнээ барах (нэр хүндээ алдах, нэрээ барах), зусарч хүн үнээ бардаг, зусаг ямаа шимээ бардаг (зүйр үг) (зусарч хүн үнэ хүндгүй байдаг).
үнэнч хүн аюулд ажрахгүй [зүйр үг]
(үнэн хэзээд зөв байдаг).
үнээнээс тос [зүйр үг]
(үнэнээр явах, үнэн эрхэм).
үрийн санаа ууланд [зүйр үг]
(эхийн сэтгэл ямарч үед үрийнхээ төлөө байдаг), үртэй хүний гол хоёр тасардаг (зүйр үг) (үртэй хүн ямагт үрийнхээ төлөө байдаг), үртэй хүн үхэж чаддаггүй (зүйр үг) (үртэй хүн ямар ч зовлонг даадаг), үр өсөж эр болох, үрээ өсөж хүлэг болох (зүйр үг) (эрийг бүү бас), үртэй хүн мөртэй явдаг (зүйр үг) (үртэй хүний удам тасрахгүй).
үхрийн алаг гаднаа хүний алаг дотроо [зүйр үг]
(хүнийг гаднаас хараад танихад бэрх), үхрийн эвэр дээр гарсан шоргоолж, уулан дээр гарлаа гэж баярлах (зүйр үг) (өчүүхэн зүйлд өөрийгөө дөвийлгөх, өчүүхэн зүйл хийсэндээ хөөрөх, бардамнах), үнэнээр явбал үхэр тэргээр туулай гүйцэнэ (зүйр үг) (үнэн хэзээд ялна) (зурхай судлал, зурхайн ухаан) сарны зурхайн арван хоёр эрхтний хоёрдахь нь үхэр жил (билгийн тооллын арван хоёр жилийн хоёрдугаар нь), үхэр сар (үхэр тохиосон сар), үхэр өдөр (үхэр эзэлсэн өдөр), үхэр цаг (шөнө дундын .. цаг) (шилжсэн утга) том үхэр буу (их буу), үхэр бүрээ (том бөгөөд бүдүүн дуутай бүрээ), үхэр гал (модыг ихээр овоолж шатаасан гал), үхэр даалимба (бүдүүн ширхэгтэй нэг зүйл даалимба), үхэр ин (том чулуун тээрэм), үхэр чулуу (а.мөсөн урсгалын зэрэг бодосын хүчинд анхны байрнаас хөдөлсөн том чулуу б.газрын хөрсөн дороос онцгой цухуйж гарсан том чулуу), үхэхдээ үхэр буу тавих (эцсийн мэхээ хийх, эцсийн аргаа хэрэглэх),
үхэхэд үртэй нь дээр [зүйр үг]
(үр хүүхэд эрхэм) бахь мэтийн багажны хазуурын хазах, чимхэх үмхэх хазах (хоршоо үг) (бахь өрөлбө мэт юмны хазууруур хавчих, зуух).
хавар турах [зүйр үг]
(ганган хүн хавар намар гэсэнтэй адил утгатай), хээнцэр хүн даараач,
хагалахгүй [зүйр үг]
(сааль хураахаар саваа бэлд, ажил хийхэд бэлтгэл хэрэгтэй) бие эрхтэнээ гэмтээх, бэртээх толгой хагалах (толгойгоо цохиж гэмтээх) тариалангийн газрыг сэндийлэх, хөрсийг нь зүсч урвуулах атар хагалах (онгон зэлүүд газрыг тариа, ногоо тарихаар хөрсийг эргүүлэх, элдэншүүлэх), газар хагалах (газар сэндийчин тариа, ногоо тарихад бэлдэх) (шилжсэн утга) үс, дэл зэрэг зүйлийг хоёр тийш нь хувааж ярах, самнах үс хагалах (а.үсээ хоёр тийш нь хуваан самнах б.хуучир. хүний эхнэр болох), дэл хагалах (морины дэлийг хоёр тал руу нь ярж шанхлах) (шилжсэн утга) тэмцээн зөрөлдөөн бүхий хэрэг заргыг таслах, шийдэх, шийтгэх зарга хагалах (зарга таслах, зарга шийдэх), хэрэг хагалах (хэрэг таслах, хэрэг шийдэх) (шилжсэн утга) хүмүүсийн эв нэгдлийг бусниулан бутаргах.
хагацвал хаан харц чацуу болох [зүйр үг]
(албан тушаал буурахад эгэл хүмүүнтэй адил болдог), хуучин юм ул болж, шинэ юм зул болох (зүйр үг) (юм шинэчлэгдэн өөрчлөгдөж байдаг гэсэн гүн ухааны санаа) хэвээрээ, байдгаараа, хэвийн хуучин хэвээрээ (урьдын адил, байдгаараа) архаг өвчин хууч хөдлөх (архаг өвчин сэдрэх), хууч өвчин (архагшиж тогтсон өвчин), өвчин хууч (хоршоо үг) (удаж архагшсан эмгэг), эмгэг хууч (хоршоо үг) (өвчилсний дараа хүн, амьтны биед архагшиж тогтсон гэм) (шилжсэн утга) эцэс, сүүл, төгсгөл
хаданд харвасан сум наашаа [зүйр үг]
(муу үйлийн үр заавал өөрийн толгой дээр эргэж буудаг), хагд ожорс (ургамал судлал) (урт уяхан иштэй, намгийн олон наст өвс).
хадны ёроолд үхэх [зүйр үг]
(жамтай юм жамаараа) барилга байшингийн туурга байшингийн хана (байшингийн туурга), хана туурга (хоршоо үг) (байшин барилгын хажуу тал), ханын зураг (байшингийн ханан дээр хадсан буюу зурсан зураг), ханын сонин (байгууллагын дотоод үйл ажиллагаа, холбогдох хууль дүрмийг сурталчилсан хананд хадаж нийтэд үзүүлэх самбар), ханан гүрвэл (амьтан судлал) (өнгө бор, бор эрээн, бие нь жижиг хайрстай дөрвөн мөч богино, савартаа соруултай, түүгээрээ ханан дээрх ялаа батганыг барьж иддэг амьтан, бүхэл биеийг хатааж эмэнд хэрэглэнэ) барилгыг шавардахад шаврыг тогтоохын тул туурганд барьж хадах сараалж хана хадах (сараалж хадах) сур, шагай харвахад өрөх өндөр өрөг хана сур (нэгэн зүйл өрсөн хасааны нэр), хана харвах (өрөг харвах) дотоод эрхтний дотор тал гэдэсний хана (гэдэсний дотор тал) хананы дүрстэй буюу үйлдэлтэй зүйл ханан бөх (тэмээний бөх нэг тийшээ эсвэл хоёр тийшээ яльгүй хэвийсэн нь), ханан дуганцаг (хадан оромж), ханан мөргүүлэг (ханан хад), ханан ташаалавч (ханын мод мэт жишүү нарийн модоор хийсэн ташаалавч), ханан хад (эгц өндөр хад), ханан хээ (ханын нүд мэт дөрвөлжин нэгэн зүйл хээ), ханан цонх (нарийн урт модоор ханын нүд мэт дөрвөлжлөн нүх гарган үйлдээд цаас наадаг байсан хуучны цонх).