Хоршоо үг
албатай [хоршоо үг]
(алба хөдөлмөр эрхэлдэг) ажил сайтай ажилтай залуу (а.ажил сайтай залуу б.ажил хөдөлмөр эрхэлдэг залуу), ажилтай айлын үнээнээс алтан цээжтэй тугал гарна (зүйр үг) (хөдөлмөр бүхний уг үндэс).
албин савдаг [хоршоо үг]
(лус савдаг), албин тийрэн (хоршоо үг) (үлгэр домогт гардаг, муу муухайг төлөөлдөг амьтад), албин чөтгөр (хоршоо үг) (ад чөтгөр).
алдах эндэх [хоршоо үг]
(алдаа эндэл гаргах), нүүр алдах (нэр хүндгүй болох), хөл алдах (а.ус гатлахад хөл газар хүрэхгүй болох б.(шилжсэн утга) худалдаа арилжаа хийгчид ашиг хонжоо олж чадалгүй бэл хөрөнгөдөө халдаж сүйрэх в.(шилжсэн утга) олон болон их юмны дотор орсны улмаас аль учраа олохгүй сандрах, төөрөлдөх, нүд алдах г.(шилжсэн утга) айж сандран учраа олохгүй болох д.(шилжсэн утга) олны дотор байр сууриа олж чадахгүй алдаж эндэх е.(шилжсэн утга) ихэд хүндэтгэн дайлж, цайлах), хөлөө алдах (а.жагсаж хөл нийлүүлэн явахад хөлөө сольж гишгэх б.худалдаа наймаанд бэл алдах).
алх бахь [хоршоо үг]
(цохих, хавчих багаж), алх хадуур (хоршоо үг) (дэлдэх, хадах багаж), алх дөш (хоршоо үг) (төмөрлөгийн зүйлийг давтах, нимгэлэн цохих багаж) хөдөлгүүрт байдаг зүйл бүрийн цохилуур. алх(ан) алхан хээ (хоёр алх зөрүүлэн тавьсан мэт дүрстэй монгол хээ), давхар алх (давхар алхан хээ), дан алх (дан алхан хээ).
ам [хоршоо үг]
(дээд, доод уруул болон амны хөндий), шүд ам (хоршоо үг) (хүн, амьтны уруулын завсар хөндий болон шүд), ам ангайж суух (алмайран гайхашрах, хий дэмий суух) ам тосдох (а.хоол идэх б.амь зуулгатай байх, идэх хоолтой байх в.идэх уух зүйлээр дутахгүй байх, амны хишигтэй байх), ам халах (а.морь малын ам, ангайхдаа холгогдон улайх б.(шилжсэн утга) хүний сэтгэл нь хөөрч, яриа нь олшрох, хэтэрхий их ярих в.бага зэрэг согтож, үг нь олшрох), ам цуурах (үнэн худал юм хамаагүй, болгоомжгүй ярих), ам эргэх (хэлснээсээ буцах), амыг нь тослох (тал засах, хээл хахууль өгөх), ам хамраа долоох (а.сувдаглан шунахайрах, байж ядах) б.хоол горьдох, идэж уух гэж шимтэх), амаа урчихах шахах (ам булаацалдан дэмий чалчих, их ярих), амаа үдэх (үг үл хэлэх, дуугүй болох), амны салиа нь арилаагүй (нялх хүүхдээрээ, хар нялхаараа, туршлагагүй), амаараа шороо үмхэх (а.хүнд хууртах, яах ч аргагүй болох, мухардах б.ядарч зүдрэн тартагтаа тулах, аль ч үгүй хоцрох), амаар нь шороо үмхүүлэх (а.мууг нь үзэх б.ядарч доройтуулах), амаар ороод бөгсөөр гарах (а.хүний сэргэлэн цовоо бэрх зан гаргах б.хүний заль ихтэй нь), амаа олохгүй (хэтэрхий ховдоглох), амаараа гартал идэх (хэтэрхий их идэх), аман дахиа хувааж идэх (маш дотно байх), аманд багтамгүй үнэтэй (маш их үнэтэй), аманд ортол арван даваа (а.тариа тарихаас эхлээд идэх хүртэл ихээхэн хөдөлмөр ордог б.алив ажил үйлс эхлээд амжилтанд хүртэл саад, бэрхшээл арвин тохиолддог), аманд ч үгүй, хамарт ч үгүй (хаанаа ч хүртэхгүй, хүрэлцэхгүй, юу ч үгүй хоосон хоцрох), амыг нь хазаарлах (үг яриаг нь хязгаарлах), ам нь үдээстэй юм шиг (дуугардаггүй хүн), амны салиа арилаагүй байхад, ахтайгаа тэмцээд ахицыг олохгүй (цэцэн үг) (юмны учир сайн мэдэхгүй байж, ахмад хүнтэй тэмцээд сайнаа үзэхгүй), аманд орсон шар тосыг хэлээрээ түлхэх (цэцэн үг) (сайхан боломжийг алдах), чонын амнаас гарч, барын аманд орох (зүйр үг) (нэг аюулаас мултраад, нөгөө аюулд өртөх) (шилжсэн утга)(ярианы үг, хэллэг), үг хэл их ам авах (а.үүрэг авах, тангараглах б.барилдахаар амлаж авах), ам алдах (а.хэлэхгүй зүйлсийг санаандгүй гэнэдэж хэлэх б.амлах, ам өгөх, тангараглах), ам ангайх (а.үг хэлэх б.(шилжсэн утга) машид гайхах), ам барих (а.ямар нэгэн юм хэлэхгүй байх б.техник хэрэгсэл ашиглаж, хөгжмийн хэмнэлд амныхаа хөдөлгөөнийг нийлүүлж дуулах, дуулсан дүр эсгэх), ам нээх (а.дуугарах, ярих б.зөвлөлдөн ярилцахад эхлэн үг хэлэх в.бэрхшээж байсан зүйлийг сая гарган хэлэх), амны бэлгээр (зөгнөн ярьж байснаар, бэлгэдэн ярьж байсанчлан), хэл ам гаргах (маргаан үүсгэх, гомдол гаргах), хэл амаар доромжлох (үгээр дайрч доромжлох), хэл амтай (хэрүүл шуугиантай), ам өчиг (хоршоо үг) (амлалт, ам тангараг), ам тангараг (хоршоо үг) (үйл хэрэг, үг хэлнээсээ буцаж няцахгүй, үнэнч шударга байхаа андгайлсан өчиг), ам бардам, гуя шалдан (а.чадахгүй атлаа бэлэн амладаг, тэр нь ажил хэрэг болдоггүй б.аман дээрээ баярхдаг ч ачир дээрээ ядуу), ам бузарлах (бусдад хүсэн гуйж хэлсэн үг бүтэлгүй болох), ам булаалдах (нэг нэгнээсээ түрүүлж юм хэлэх гэж өрсөлдөн ярих), ам гарздах (бусдад найдаж хэлсэн зүйл нь бүтэхгүй болох), ам дагах (бусдын үгийг зөвшөөрөн хүлээх, бусдын хэлснээр байх), ам дордойх (өөр хоорондоо бага сага хэрэлдэн муудалцах), ам гарах (а.бардамнан амлах, чадна дийлнэ гэж батлан хэлэх, бусдыг басах, эсэргүүцэх б.байнга юм идэж ууж байх), ам задгай (үзсэн, сонссон бүхнээ хэнд ч хамаагүй ярьдаг) ам зөрөх (а.хоёр хүний хэлсэн үг хоорондоо үл тохирох б.хэрэлдэх, маргалдах), ам ихтэй (хэтэрхий бардам үгтэй), ам муруйх (бага зэрэг муудалцах), ам муу (олноо муу хэлэгддэг), ам муудах (эе эвдрэн муу хэлэх), ам муутай болох (олонд хүндгүй болох, муу хэлэгдэх), ам мэдэн ярих (бодлогогүй, хамаагүй ярих), ам мэдэн чалчих (амандаа орсныг хамаагүй ярих), ам нийлэх (а.хоёр юмны ам уулзар таарч тохирох б.үг яриа тохирох, хэл амаа ололцох в.ярих, хэлэх зүйлээ урьдаас ягштал тохирох), ам нээвэл уушиг нээх (нэгэнт ярьж эхэлсэн сэтгэл доторх бүгдээ гаргаж хэлэх), ам өрсөлдөх (бие биенээсээ түрүүлж ярихыг оролдох), ам сайжрах (олонд нэр хүндтэй болж эхлэх, магтагдах), ам сайн (сайнаар ярих), ам сайтай (хэн нэгэн бусдыг магтан сайшааж ярих нь), ам сул (а.чалчаа, болсон болоогүй юм байнга ярьж явдаг б.хүний нууцыг хадгалж чаддаггүй, задгай яриатай), ам сулрах (олны сайн муу ярихгүй болох), ам таглах (а.хариу хэлэхийн аргагүй болгох, хэлэх үггүй болгох б.хийсэн болж аргацаах), ам түргэн (юуны урьд үг хэлэлцэх дуртай, юм л бол эхэлж дуугардаг түргэн зантай), ам удаан (авсаар үг дуугарахгүй байх), ам уралдуулах (өрсөж ярих), ам хаах (юмыг хийсэн нэр зүүж оронцоглох, хуурах), ам хаацайлах (а.ор нэр төдий зүйл хийх, ам хаах б.худал хэлэх), ам хавчих (юм хэлмээр санагдавч дуугүй тэсэн өнгөрөх), ам хагалах (хүний хэлж ярихааас бэрхшээн зовниж байсан хэрэг явдлыг үүсгэн хэлж өгөх), ам хагарах (а.бэрхшээж, төвөгшөөж, эргэлзэж байсан зүйлийг сая хэлэх б.олны дотор зовохгүй ярих), ам хазайх (а.олны ам баахан муудах б.гол ярианаасаа хөндийрөх), ам хазгай (олноор муу хэлдэг, олонд нүүргүй), ам халах (а.архинд яльгүй согтож ирэх, халамцах б.хүний сэтгэл хөөрч, үг хэл нь хэт олшрох, яриандаа улайрах, ярих гэж шимтэх), ам хамхих (үгээ цэнэж дуугүй суух), ам хамхихгүй (зогсолтгүй, үргэлжлүүлэн), ам хамхихгүй ярих (хүн хүний үргэлж дуугарч ярьж байх), ам хурдан (а.санасан бодсоноо бусдаас урьд хэлэх зантай б.тэвчээргүй), ам хуурай суухгүйам хуурайгүй (а.үргэлж идэж байдаг б.их ярьдаг, чалчаа), ам хүлээх (а.амаар зөвшөөрөх б.хэлэлцэх зөвшилдөх зэрэгт бусдын ам харах), ам нь чихээ хуурах (а.өөрөө өөрийгөө хуурах б.алив ажил үйлсийг мэхлэн аргацаах), амаа чихэндээ хүртэл цуурах (дэмий чалчих, цуурах), ам шаах (бурангуйлан тулгах), ам шүд алдах (ам алдах), ам шүдээ билүүдэх (занах, хэлэх үгээ олж ядах), амаа алгадуулах (хэлэх үггүй болох), амаа барих (а.өнгөрсөн хойно нь гэмших, халаглах б.хамаагүй ярихгүй байх), амаа жимийх (а.амаа хамхих б.үг дуугарахгүй суух), амаа өгөх (бусдад заавал тэгнэ гэж хэлэх), амаа таглах (дуугүй байх), амаа таглуулах (хариу хэлэх үггүй болох), амыг нь татах (а.яриа биш хүнээс үг дуулах б.уралдааны морины амыг татаж, хурдыг нь тохируулах), амыг нь хагалах (морь хазаартаа дасах), амаа үдүүлсэн мэт (дуугүй, үг дуугарахгүй), аман дээрээ сүрхий, ачир дээрээ базаахгүй (хэлэх нь сайхан ч хийх нь маруухан), аманд орчих шахах (а.хэт олон юм асууж сонирхох б.хэт дотночлох), амандаа балтай, аюулхайдаа балттай (сайхан үг хэлж, муу санаа өвөрлөсөн), амнаас нь алт унах (үг цөөнтэй, олон үг ярьдаггүй), амнаас салдаггүй (байнга ярьж байдаг, амны уншлага болсон), амны гарз (хэлээд нэмэргүй), амны зугаа болох (хүний муу явдал энд тэндгүй тархаж жигшин хэлэлцэгдэх), амны зууш, аяганы алчуур болох (бусдад шоовдорлогдон яригдах), амны уншлага (цаг үргэлж яригддаг ярианы гол сэдэв), амыг нь үдэх (үг дуугарахгүй болгох), хүний ам харах (хүний юу хэлэхийг хүлээн тохиолдсон хэргийг шийдвэрлэхгүй байх), амаа татах (а.юм ярихаа болих, дуугай болох б.илүү үг ярихгүй байх), ам хэлээ билүүдэх (дэмий чалчих, илүү дутуу үг ярих хэрүүл хийх), усан амтай (дандаа бүтэлгүй юм ярьж байдаг), ам алдвал барьж болдоггүй, агт алдвал барьж болдог (зүйр үг) (хэлэх ярих үгээ урьдаас сайтар бодох хэрэгтэй), ам дордойвч, элэг дордойхгүй (зүйр үг) (садан төрлийн хүмүүс өөр хоорондоо бага сага хэрэлдэж муудалцсан ч элэгсэг сэтгэл нь хувирдаггүй) (шилжсэн утга) өрхийн доторх хүний тоо ам данс нэг (нэг өрхөд тооцогдох), ам бүл (хоршоо үг) (нэг өрхөд амьдарч буй хүмүүс), өрх ам (хоршоо үг) (өрхийн доторх хүний тоо), хүн ам (хоршоо үг) (нийт хүн).
амар хялбар [хоршоо үг]
(энгийн, хүнд биш, төвөггүй).
амьтан ах дүү [хоршоо үг]
(төрөл ба төрөл биш хүмүүс) бусад үгтэй нийлж, хүнийг хөөрхийлөх, шоодох зэрэг утга илтгэнэ авиргүй амьтан (зан төрх муутай хүн), гарын дор амьтан (номхон, ноомой хүн), зовлонтой амьтан (а.зүдэрч яваа хүн б.хүмүүсийг зовоодог этгээд), нарийндаа хатсан амьтан (харамч хүн), тамын амьтан тамдаа жаргалтай (зүйр үг) (дассан газрын даавуу зөөлөн), амьтны бага нь адтай (а.бага гэж басамжилбал гэнэддэг б.үзэхэд өчүүхэн атал хор уршиг ихтэй).
анхааруулга сануулга [хоршоо үг]
(анхааран хүлээн авч санамжлан явах үг, сургамж).
араншин [хоршоо үг]
(зан араншин, зан чанар), авир сайт айлд хонох, ам муут хээр хонох (зүйр үг) (ааш зан эелдэг бол амьтан хүн сайнаар хандана).
арви шарвигүй [хоршоо үг]
(а.туйлын арви муутай б.гамгүй, хямгагүй хэрэглэх байдал).
арга ааль [хоршоо үг]
(эе зан), арга ааш (хоршоо үг) (ая ааш), арга аврал (хоршоо үг) (эе аврал), арга аядал (хоршоо үг) (арга эв), арга аяс (хоршоо үг) (эе аяс), арга бааш (хоршоо үг) (бач бааш), арга барил (хоршоо үг) (ажил хийх арга эв), арга буюу (аргагүй), арга дав (хоршоо үг) (эв дав), арга дом (хоршоо үг) (а.эм дом, засал б.арга саам), арга зам (хоршоо үг) (аливаа үйлийг бүтээх боломж, ур ухаан, эв дүй), арга зам (хоршоо үг) (аливаа үйлийг бүтээх боломж, ур ухаан, эв дүй), арга засал (хоршоо үг) (эм дом), арга мөр (хоршоо үг) (зам мөр), арга маяг (хоршоо үг) (аливаа зүйлийг хийх барил, загвар), арга мэх (хоршоо үг) (а.арга заль б.барилдах эрдэм чадал), арга саам (хоршоо үг) (а.үйл явдал, ажил хэргийг удаашруулах, алдагдуулах элдэв шалтаг, цаг нөхцөөх байдал б.ажил хэргийг хийж гүйцэтгэх боломж, сүйхээ), арга самбаа (хоршоо үг) (ажил хэргийг хийж гүйцэтгэх арга ухаан, авхаалж), арга сүв (хоршоо үг) (арга чарга), арга техник (хоршоо үг) (ур чадвар), арга ухаан (хоршоо үг) (юмыг хийх эв дүй, сэтгэх чадвар), арга хүчин (хоршоо үг) (бодол ухаан), арга хэмжээ (хоршоо үг) (а.ямар нэг зүйлийг биелүүлэхийн тулд хийх үйл ажил б.зэмлэл шийтгэл), арга цөхрөл (хоршоо үг) (а.арга мухардал б.ажлыг биелүүлэх ухаанаа үл олох нь), арга чадал (хоршоо үг) (эрдэм ухаан, чадал ухаан), арга чарга (хоршоо үг) (арга ухаан, арга мэх), арга шид (хоршоо үг) (ид шид), арга эв (хоршоо үг) (ая зүй, эв дүй), арга явууллага (хоршоо үг) (өөрийн үзэл бодол, ашиг сонирхлын үүднээс бусдыг ятгах заль мэх, үйл ажиллагаа), арсланг аргаар барьдаг, хүчээр барьдаггүй (цэцэн үг) (хүчтэй юмыг арга эвээр дийлнэ), арга байвал арслан барина, зориг байвал барс барина (зүйр үг) (ур ухаан, хүч хөдөлмөрөө зөв хослуулбал ажил үйл амжилтад хүрнэ), аргаа барахаар алгаа маажина (цэцэн үг) (юу хийхээ мэдэхгүй арга мухардах), ажлыг аргаар, хэцүүг эвээр (зүйр үг) (аливаа юмыг арга эвээр бүтээдэг), арга эв байвал сармагчны амнаас чавга булаана (зүйр үг) (ухаан сүвэгчилбэл юуг ч бүтээж болно) байгаль нийгмийн үзэгдлийг танин мэдэх, судлах барил арга судлал (шинжлэх ухааны арга, шинжлэн судлах аргын тухай сургаал), арга зүй (а.ямар нэг зүйлийг хэрхэн хийх тухай онол үзлийн цогц б.юмны ая эвийг сүвэгчлэн олох), заах арга зүй (хэрхэн зааж сургах тухай онол үзлийн цогц), судалгааны арга зүй (судалгаа шинжилгээний ажлыг хэрхэн гүйцэтгэх тухай олон үзлийн цогц), арга онол (хоршоо үг) (тухайн ажлыг хийж гүйцэтгэх барил болон баримтлах сургаал, үзэл).
аргал хомоол [хоршоо үг]
(адуу, үхрийн малын хатсан баас), аргал хоргол (хоршоо үг) (бог, бод малын хатсан баас), аргал шивх (хоршоо үг) (малын хатсан баас, өтөг), аргал болтол чанах (аргатал чанах), аргал түүхийн өмнө араг савраа урьтуул, ажил хийхийн өмнө арга ухаанаа урьтуул (зүйр үг) (аливаа юмыг хийхээсээ өмнө шаардагдах зүйлээ сайн бод), ах дүүгийн хол нь дээр, аргал усны ойр нь дээр (зүйр үг) (түлш усны ойрхон байсан нь дээр), нойтон аргал галын буг, нойрмог авгай гэрийн буг (зүйр үг) (нойтон аргал асаж өгөхгүй утаа нь гэрийг дүүргэдэг шиг ажилгүй эхнэр айлын шившиг).
аргалах ширгэлэх [хоршоо үг]
(а.элдэв арга дом хийх б.сүнсийг нь дуудах).
аргамж [хоршоо үг]
(оосор татлага), алдсаныг аргамжаар барьж болдог, амнаас алдарсныг гүйцэж барьж болдоггүй (зүйр үг) (хэлэхийн өмнө сайтар тунгаан бодох хэрэгтэй), аргамжин цэцэг (ургамал судлал) (цөл болон заримдаг цөлд тархан ургасан, чавгын модны навч шиг навчтай, өвлийн сүүл хэр цэцэглэдэг олон наст өвс, монголд хоёр зүйл бий) онгоц, сал зэргийг уяж тогтоох урт оосор, татлага.
арз хорз [хоршоо үг]
(олон дахин нэрсэн хатуу архи), айргийг нэрж архи, архийг нэрж арз, арзыг нэрж хорз, хорзыг нэрж хор гаргаж авах (зүйр үг) (шимийн архийг нэрэх тусам улам хатуу гарна).
арилжаачин [хоршоо үг]
(наймаа арилжаа хийдэг хүн).
арсалдах [хоршоо үг]
(бие биенээсээ илүү гарах гэж оролдон тэмцэлдэх, хэрэлдэн муудалцах).
архи цэгээ [хоршоо үг]
(архи айраг), архинд ам нь халах (архи их ууснаас болж, дэмий сагсууран ярих), архины андуу, сархадын сандуу (архи дарс ууснаас болж, болчимгүй байдал гаргах нь), архин дээрээ арслан бар, архиа гарахаар алаг бяруу (зүйр үг) (согтохоороо хүн биш араатан болох), архи арван гурван жолоотой (зүйр үг) (архи хүнийг дийлж баллана), архи арван насны хулгайч, тамхи таван насны хулгайч (зүйр үг) (архи тамхи хэрэглэх нь хүний эрүүл мэндэд хортой), сохор үхэрт худаг бүү таниул, согтуу хүнд архи бүү үзүүл (зүйр үг) (согтуу хүн улам цаашилж давардаг) цэвэршүүлсэн этилийн спиртийг устай найруулж, идэвхжүүлсэн нүүрсээр үйлдвэрийн аргаар боловсруулсан согтууруулах ундаа цагаан архи (улаан буудайнаас гарган авсан согтууруулах хатуу ундаа).
асуух лавлах [хоршоо үг]
(лавлаж баттай мэдэх), асуухаар асга, атгахаар чимх (зүйр үг) (юмыг бага гэж чамлах хэрэггүй) мэнд сайныг мэдэх амар мэндийг нь асуух (мэнд сайныг нь мэдэх) өчиг авах, байцаах байцаан асуух (байцаалт авах), хэрэгтнийг асуух (хэрэгтнийг байцаах).
атаа жөтөө [хоршоо үг]
(бусдын сайн явдалд мөчөөрхөн хорсох сэтгэл), атаа зарга (хоршоо үг) (өшиж занасан зарга тэмцэл), атаа омог (хоршоо үг) (бусдад ихэд атаархан шаралхах нь), атаа хор (хоршоо үг) (бусдын давуутай байдалд мөчөөрхөн тэчъяадах сэтгэл), атаа хорсол (хоршоо үг) (мөчөөрхөн занах сэтгэл), аман дээрээ алт,