Үйл үг

туйвах [үйл үг] гуйвах гуйвах туйвах (хоршоо үг) (гуйвах ганхах, нэг байрандаа хөдөлгөөнгүй байж чадахгүй байх, найгах).
туйвганах [үйл үг] туйвгар юм туйвга туйвга хөдлөх, хүн, амьтны хөл сульдаж алхахдаа гуйвах туйвга туйвга хийх (туйвгар юм үргэлжлэн хөдлөх), туйвганан явах (гуйвганан явах, дайвганан явах).
туйврах [үйл үг] хөл сульдаж, алхахдаа гуйвах.
туйлах [үйл үг] морь малын булгих, ачаа хөсгөө хөглүүлэх морин тэрэг туйлах (морь тэргээ чирэн аашлах), тэмээ туйлах (тэмээ аашлан булгих), тэмээ туйлсан юм шиг (эмх цэгцгүй, замбараагүй байдал), тэмээ туйлаад тэнгэрт гарахгүй, ямаа туйлаад янгиа эвдэхгүй (зүйр үг) (шалихгүй) (шилжсэн утга) дур зоргоор аашлах, хамаг юмаа үрэн таран хийх хөрөнгөөр туйлах (хөрөнгөө хамаа намаагүй үрэх), хүний юмаар туйлах (хүний юмыг өөрийн юм шиг дураар зарцуулах), эцгийн хөрөнгөөр туйлах (эцгийн хөрөнгийг үрэн таран хийх) (шилжсэн утга) загнах, зандрах, муухай аашлах.
туйлдах [үйл үг] хүн, амьтны туйлдаа хүртэл ядрах, доройтох ядарч туйлдах (ихэд зүдрэх, ихэд доройтох), туйлдаж гүйцэх (ядран доройтохын туйлд хүрэх), туйлдах цагт тугалын өөх, ядрах цагт ямааны өөх (зүйр үг) (ядарч туйлдсан цагт юм бүхэн сайхан).
туйлжих [үйл үг] туйлшрах.
туйлших [үйл үг] туйлжих.
туйлшрах [үйл үг] нэг тийш хэтэрхий хэлбийх, туйлдаа тулах шахах юмс үзэгдлийн мөн чанарыг олон талаас нь бус явцуу байдлаар үнэлж дүгнэх туйлшрах үзэгдэл (нэг тийш хэт хэлбийх гажуудал) цахилгаан химийн үзэгдэл.
туйталзах [үйл үг] туйтан хүний явах морь малын хойд хөл суунги байдалтай явах, суусхийн явах.
туйтганах [үйл үг] туйтгар юмны үргэлжлэн хөдлөх, туйтгар хөлтэй хүн, амьтны эвгүй хазалзан алхах туйтар тайтар хийх (удаан алгуур майжигнан явах), туйтар тайтар явах (хүүхэд дөнгөж хөлд орон явах).
туйтийх [үйл үг] туйтгар болох, туйтгар харагдах.
туйтрах [үйл үг] явахад хөл бохирох, нугарах, тэнтэр тунтар явах тайтрах туйтрах (хоршоо үг) (хүний хөл явахад бохирох, нугарах) морь мал бүдэрхийлэн хазганах.
тулайрах [үйл үг] тулайтах.
тулайтах [үйл үг] (анагаах ухаан) тулай өвчин тусах.
тулалдах [үйл үг] харилцан тулж тэмцэлдэх халз тулалдах (нүүр тулан тулалдах), нүүр тулан тулалдах (а.гардан тулалдах б.(шилжсэн утга) дэмий маргалдах, мэтгэлцэх в.(шилжсэн утга) нэг нэгийгээ түшиж тулах, хоорондоо нийлэх), байлдах тулалдах (хоршоо үг) (амь өрсөн тэмцэлдэх), дайтах тулалдах (хоршоо үг) (дайн тулаан хийх, байлдах) (шилжсэн утга) хоорондоо хэрэлдэх.
туламлах [үйл үг] амьтны арьсыг битүүгээр нь өвчих туламлан өвчих (мал амьтныг битүүгээр нь өвчих) туламд агуулах айргаа туламлах (айргаа туламд хийх) (шилжсэн утга) их идэх, мөлжиж завших.
туламнах [үйл үг] ямар нэг юм тулманд хийх (шилжсэн утга) их идэх.
туламчлах [үйл үг] тулмаар ус гатлах.
тулах [үйл үг] тулгуур болгох, түших, баганадах баганаар тулах (баганаар түших, баганаар тулгуур болгох), модоор тулах (модоор түших, модоор тулгуур хийх), төмрөөр тулах (төмрөөр түших, төмрөөр тулгуур хийх), түших тулах (хоршоо үг) (а.унах, хазайх юманд тулгуур хийх б.(шилжсэн утга) ажил хэрэгт нөмөр нөөлөг болгох, бусдын дэм тусыг авах) голомт тулах (айл гэр болох), тулж өргөхөд чулуу хүнд, бодож буулгахад ураг хүнд (зүйр үг) (ураг төрлийн хүнд хатуурхах хэцүү), тулсан мод туулын бургас, туранхай бие богдын шавь (зүйр үг) (юу ч үгүй, хоосон) тулгуур хийх гараараа тулах (гараараа түших), таяг тулах (таяг буюу урт модоор газар тулгуур хийх), шанаагаа тулах (гарын тохойг ямар нэг зүйлд тулгуурлан гарын алган дээр шанаагаа тавих), эрүүгээ тулах (гарын тохойгоо ямар нэг зүйл дээр тулан, гарын алган дээр эрүүгээ тавих), хоёр хөлөөрөө тулах (хоёр хөлөөрөө тулгуур хийх), ташаа тулах (а.ташаан тус газар гараа тавих б.(шилжсэн утга) хэгжүүн, ихэмсэг бардам зан гаргах) юмны эцэс, хаяа, ирмэгт хүрэх ёроолд тулах (ёроолд нь хүрэх, эцэст нь хүрэх), ирмэгт тулах (ирмэгт нь тээглэх), тэнгэрт тултал магтах (хэт хөөргөн магтах), мохоондоо тулах (а.арга мухардах б.ихэд ядарч туйлдах, зовох в.хэрүүл тэмцэл туйлдаа хүрэх) нэлээд ойртох, шахах тулж очих (нэлээд ойртон очих), аюул гамшиг тулах (аюул гамшиг нүүрлэхэд ойрхон болох) (шилжсэн утга) биеэр учрах нүүр тулж уулзах (биеэр уулзаж учрах) (шилжсэн утга) байлдах, дайтах дайсантай тулах (дайсантай байлдах), байлдах тулах (хоршоо үг) (дайтах, зэвсэг барин тэмцэх) (шилжсэн утга) хэрэлдэх, тэмцэлдэх ам хэлээр тулах (хэрэлдэх, хэрүүл шуугиан тавих) (шилжсэн утга) хоёр юмыг хооронд нь шууд солилцох үзгээ тулах (үзгээ шууд солилцох), харанхуй тулах (тухайн зүйлсээ урьдчилан үзэж харалгүй шууд солилцох).
тулбалах [үйл үг] голтой зүйлийг голоор нь тууш цавчин цоолох, сэтлэх салтааг нь тулбалах (өмдний салтааг дундуур нь цуулах).

Нээлттэй мэдээллийн сан www.opendatalab.mn цахим хуудсыг ашиглах, мэдээлэл хайх, түгээх хэн бүхэн доорх нөхцөлийг хүлээн зөвшөөрсний үндсэн дээр үйлчилгээ авах эрхтэй.

  1. Хуульд зааснаар төрийн болон орон нутгийн өмчийн хуулийн этгээд, бусад нийтийн эрх зүйн хуулийн этгээдээс олон нийтэд нээлттэй байршуулсан мэдээллийг иргэд, олон нийт үнэн зөв гэж үзэх эрхтэй. Иймд тухайн мэдээллийг мэдээллийн сан, түүнийг хариуцагч Бодлогод залуусын хяналт ТББ болон системийн ашиглалтыг хариуцсан аливаа хувь хүний байр суурь гэж үзэхгүй ба анхдагч эх сурвалжаас хүлээн авсан мэдээллийн үнэн зөв эсэх, тухай мэдээллийн талаар аливаа хууль эрх зүйн маргаан байгаа эсэхэд мэдээллийн сан хариуцлага хүлээхгүй.
  2. Мэдээллийн сан нь техникийн нөхцөл, боломжоос шалтгаалан тодорхой цаг хугацааны давтамжтайгаар албан ёсны эх сурвалжуудаас мэдээллийг татан авч, тухайн цаг үед үнэн зөвд тооцогдож байсан мэдээллийн түүх үүсгэдэг. Иргэд, олон нийт мэдээллийн санг хэзээ ашиглаж байгаагаас үл хамааран мэдээллийн түүхтэй танилцах эрхтэй тул тус мэдээлэл хуучирсан, эсхүл анхдагч мэдээллийн эх сурвалжаас устгасан, нэвтрэх боломжгүй болсон гэх үндэслэлээр тус мэдээллийн сангаас хасахгүй болно.
  3. Мэдээллийн санг ашиглан мэдээ, сурвалжилга бэлтгэх болон олон нийтэд түгээх бүхий л этгээд мэдээллийн санд хадгалагдаж буй өнгөрсөн үеийн болон одоогийн мэдээллийн үнэн зөв, хүчинтэй эсэхийг зөвхөн анхдагч эх сурвалж болон түүнийг хариуцагч төрийн эрх бүхий байгууллагаас нягталж шалгах үүрэгтэй.
  4. Энэ үйлчилгээний нөхцөлийн 3-т заасан үүргээ хэрэгжүүлээгүйтэй холбоотойгоор бий болох аливаа эрсдэл, хариуцлагыг зөвхөн тухайн этгээд хариуцах бөгөөд мэдээллийн систем болон түүнд холбогдох этгээдийг аливаа учрах нэхэмжлэл, хариуцлагаас чөлөөлнө.
  5. Тус мэдээллийн сангийн зохиогчийн эрх хуулиар хамгаалагдсан бөгөөд мэдээллийн сангаас боловсруулж хүргэсэн мэдээллийг олон нийтэд дурдах тохиолдолд эх сурвалжийг заах нь оюуны өмчийн эрхийн зөрчил үүсгэхгүй байх үндэслэл болно.