Үйл үг

тайдганах [үйл үг] тайдгар юмны үргэлжлэн хөдлөх.
тайлагдах [үйл үг] уяа хүлээсний зангилаа алдрах татлага тайлагдах (ачаа барааны бэхэлж хүлсэн уяа задрах, алдрах), бүс тайлагдах (бүс алдрах), уяа тайлагдах (уяа сулрах, алдуурах) хувцас хунар биеэс салах, мултрах юмны тайлал нь олдох, учир нь олдох оньсого тайлагдах (оньсогоны тайлал олдох) хэргийн учир тайлагдах (хэргийн учир начир олдох) (шилжсэн утга) байгаль дэлхий сэргэх, ургамал ногоо дэлгэрэх ган тайлагдах (хур бороо орж ургамал ногоо дэлгэрэх) (шилжсэн утга) сэтгэл амаржих, сэтгэлийн дарамт үгүй болох гомдол тайлагдах (гомдох сэтгэлгүй болох), зовнил тайлагдах (зовж байсан сэтгэл амрах), уур хилэн тайлагдах (уур хилэн байхгүй болох, уур гарах) (шилжсэн утга) мэдэж авах, мэддэг болох бичигтэй болох (а.өөрийн гэсэн үндэсний бичиг үсэгтэй болох б.уншиж, бичиж чаддаг болох), монгол бичигт тайлагдах (монгол бичгээр уншиж, бичиж чаддаг болох), бичиг үсэгт тайлагдах (үсэг бичиг мэддэг, уншдаг болох), шинэ үсэгт тайлагдах (шинэ үсэгт суралцаж, уншиж бичиж чаддаг болох).
тайлагнах [үйл үг] тайланг бичгээр буюу амаар бичих, илтгэх ажлаа тайлагнах (хийсэн ажлаа амаар буюу бичгээр дэлгэрэнгүй илтгэх), олны өмнө тайлагнах (олны өмнө хийсэн зүйлээ танилцуулах), үр дүнг тайлагнах (хийсэн ажлынхаа үр дүнг нь илтгэх).
тайлах [үйл үг] уясан, зангилсан, сүлжсэн зүйлийг алдруулах, сул болгох гэзэг тайлах (сүлжсэн боосон гэзэг задлах), уяа тайлах (зангидсан уяаг задлах) өмссөн хувцас хунарыг биеэсээ салгах бүс тайлах (зүүсэн бүсээ задлах, бүсээ авах), дээл тайлах (өмссөн дээлнээсээ салах), зодог тайлах (барилдахаа бүрмөсөн болих), ус үзээгүй гутал тайлах, уул үзээгүй хормой шуух (зүйр үг) (юу ч болоогүй байхад сандрах, яагаа ч үгүй байхад шантрах) чөдөр, тушаа, гав, гинж зэргээс салгах, суллах тушаа тайлах (тушаанаас суллах), чөдөр тайлах (чөдрөөс суллах) цоож, оньс мэтийг сул болгох түгжээ тайлах (түгжээ онгойлгох, түгжээ мултлах), хаалганы оньс тайлах (хаалганы оньс мултлах, салгах) юмны утга учир, тайллыг ухаж мэдэх ба зааж таниулах үг тайлах (үгийн утгыг олох), тайлж унших (тухайн зүйлийн утга учрыг ойлгож унших), зүүд тайлах (зүүдний тайлал хийх), нууцыг тайлах (тухайн нууц зүйлийн учир шалтгааныг нь илрүүлэх), оньсого тайлах (оньсого таах, оньсогоны хариуг олох), утгыг тайлах (үг, бичиг зохиолын утга санааг дэлгэрүүлэн заах), учрыг тайлах (учрыг нь олох), нүд тайлах (алс газар явж ихийг үзэх, амьдралын туршлага суух) мэдлэгтэй болгох бичиг үсэгт тайлах (бичиг үсэгтэй болгох, уншдаг бичдэг болгох) сэтгэлийн хүлээс алдарч тайтгарах, амаржих гомдлоо тайлах (гомдсон сэтгэлээ уудлан тайвшрах), уй гашуу тайлах (уй гашуугаа мартаж сэтгэл тайвшрах), гашуудал тайлах (гашуудах хугацааг дуусгаж, ёс гүйцэтгэх) удтал хүлээсний эцэст хүссэн зүйл болох ган тайлах (олон хоног хургүй байж хуурайшс(хорт бодосын хөнөөлийг арилгах), мангар тайлах (шараа тайлах), шараа тайлах (уусан өртөөний албанаас тайлах (өртөөний албанаас чөлөөлөгдөх), цэргийн албанаас тайлах (цэргийн албанаас мултрах).
тайрагцах [үйл үг] тайраг хөлтэй хүн амьтны явах.
тайралзах [үйл үг] тайргар хүн ба юмны байн байн хөдлөх, явах.
тайрах [үйл үг] юмны урт, өндөр, өргөн зэргээс нь хасах, богино болгох, нам болгох гэзэг тайрах (гэзгээ богиносгох), мод тайрах (мод огтлох), өндрөөс нь тайрах (өндрөөс нь богиносгож намхан болгох), уртаас нь тайрах (юмны уртаас нь танаж богино болгох), үзүүрээс нь тайрах (юмны үзүүр хэсгээс нь багасгах) хуруу хумсаа тайрах (амьдрахын тулд идэж уух, өмсөж зүүхээ хасах, өөрсдийн хэрэглээгээ багасгах).
тайрганах [үйл үг] тайргар юмны үргэлжлэн хөдлөх, тайргар хүний явах.
тайрийх [үйл үг] тайргар болох, тайргар харагдах тайрийсан хөлтэй (урт нарийн бөгөөд өвдгөөрөө дотогшоо хөлтэй).
тайтганах [үйл үг] тайтгар хүн, юмны тайтга тайтга хөдлөх.
тайтгарах [үйл үг] сэтгэл санаа тайвшрах, дотор уужрах, сэтгэлийн гуниг зовлон арилах сэтгэл санаа тайтгарах (сэтгэл санаа тайван болох, сэтгэл санаа тайвшрах), уйлж тайтгарах (уйлж тайвшрах, уйлж тайван болох) хилэгнэж байсан уур хилэн намжих, омог нь дарагдах, хорсол тайлагдах уур хилэн тайтгарах (уур гарч тайвшрах) (шилжсэн утга) цаг агаар тогтуун болох, тэнгэрийн муухай арилах тэнгэр тайтгарах (хуйсганаж байсан тэнгэр онгойж цаг агаар тогтуун болох).
тайтгардах [үйл үг] тохиромжтой хэмжээнээс илүү тайтгар болох, татгарын учир
тайтийх [үйл үг] хүн, амьтны тойгоороо дотогш майга харагдах тайтийсан хөлтэй хүн (тойгоороо майга хүн) (шилжсэн утга) бядуу, муу, арай ядсан дорой байдалтай алхах, гишгэх тайтийж явах (арайхийж явах).
тайх [үйл үг] (шашны нэр томьёо) уул овоо, бурхан шүтээнээ тахих, тахиглах, тавиглах уул тайх (уул усаа хүндлэн тахиж, идээ будаагаар өргөл өргөх), онгод тайх (онгод сахиусаа аргадан тахих, өргөл барьж өгөх), овоо тайх (овоо тахих) тайх тавиглах (хоршоо үг) (бурхан шүтээнээ хүндлэн тахих, өргөл барьц өгөх), тайх бичиг (нөгчигсөд болон тэнгэр газар, уул усны эзэд сахиусыг тахихад унших бичиг), тайх алба (түүхэн үг, түүхийн нэр томьёо) (нэр бүхий том уулуудыг албан ёсоор тогтмол тайх) үхэж үрэгдэгсдийн хойноос цацал өргөх, эмгэнэн гашуудах, дурсан хүндлэх даагаар тайх (даагаар тахил өргөх).
тайчих [үйл үг] хувцас хунараа хурдан түргэн тайлах, хааш яаш тайлах, олон давхар хувцсаа нэг нэгээр нь тайлах тайчих урлаг (тусгай хөгжмийн ая хэмнэлд бүжиглэх зуураа хувцсаа хагас болон бүрэн байдлаар тайчиж үзүүлэх үзүүлбэр, тоглолт) уяа, оосор бүч зэргийг маш түргэн тайлах оосор бүч тайчих (оосор бүчийг нь хурдан хурдан тайлах).
таксидах [үйл үг] таксигаар үйлчлүүлэх, таксигаар зорчин явах.
талархах [үйл үг] ач тусыг хүргэсэнд баярласан сэтгэлээ илэрхийлэх, ачийг санаж баярлах талархах зантай (хүний ач тусыг үнэлэн хүндэтгэх зантай), талархах сэтгэл (баярласан, хүндэтгэсэн сэтгэл), ихэд талархах (ихэд баярлах), чин сэтгэлээсээ талархах (чин сэтгэлийн угаас баярлах, хүндэтгэх), талархсан харц (сайшаан баярласан харц).
талах [үйл үг] бусдын эд юмыг хураан авах буюу албанд барьж авах өрөөл бусдын эд юмыг булааж дээрэмдэн авах тонон түйвээх талж авах (бусдын эд зүйл, мал хөрөнгийг дээрэмдэн булааж авах), талан мөлжих (бусдын эд зүйлийг дээрэмдэн, дарлан мөлжих), алах талах (хоршоо үг) (хүч хэрэглэн алж устган, эд зүйлийг нь дээрэмдэх), барих талах (хоршоо үг) (хүч хэрэглэн барих, устгах), харайх барайхыг нь талах (хамаг юмыг нь дээрэмдэн авах).
талбирах [үйл үг] уужран тайвшрах, уудам тавиу болох, тавирах бодол санаа талбирах (бодол санаа тайвшрах, уужуурах), сэтгэл талбирах (сэтгэл санаа тайвшрах) өнтэй сайхан болох цаг талбирах (цаг тавигдах, хүйтний эрч сулрах). талбиу(н) (тэмдэг нэр) тавиу, багтаамж сайтай, өргөн уудам талбиу эсгэх (арай уужуу эсгэх) сэтгэл санааны уужим тайван байдал талбиу ухаан (уужим ухаан, юманд хүлээцтэй холч ухаан), агуу талбиу (хоршоо үг) (уужим тавиу, агуу уужуу), найртай талбиу (хоршоо үг) (уужуу тайван, өгөөмөр, нинжин), уужим талбиу (хоршоо үг) (а.зай талбай ихтэй б.сэтгэл санаа уужуу тайван).
талбиудах [үйл үг] хэтэрхий талбиу болох, хэтэрхий талбиу учир тохиромжгүйдэх.

Нээлттэй мэдээллийн сан www.opendatalab.mn цахим хуудсыг ашиглах, мэдээлэл хайх, түгээх хэн бүхэн доорх нөхцөлийг хүлээн зөвшөөрсний үндсэн дээр үйлчилгээ авах эрхтэй.

  1. Хуульд зааснаар төрийн болон орон нутгийн өмчийн хуулийн этгээд, бусад нийтийн эрх зүйн хуулийн этгээдээс олон нийтэд нээлттэй байршуулсан мэдээллийг иргэд, олон нийт үнэн зөв гэж үзэх эрхтэй. Иймд тухайн мэдээллийг мэдээллийн сан, түүнийг хариуцагч Бодлогод залуусын хяналт ТББ болон системийн ашиглалтыг хариуцсан аливаа хувь хүний байр суурь гэж үзэхгүй ба анхдагч эх сурвалжаас хүлээн авсан мэдээллийн үнэн зөв эсэх, тухай мэдээллийн талаар аливаа хууль эрх зүйн маргаан байгаа эсэхэд мэдээллийн сан хариуцлага хүлээхгүй.
  2. Мэдээллийн сан нь техникийн нөхцөл, боломжоос шалтгаалан тодорхой цаг хугацааны давтамжтайгаар албан ёсны эх сурвалжуудаас мэдээллийг татан авч, тухайн цаг үед үнэн зөвд тооцогдож байсан мэдээллийн түүх үүсгэдэг. Иргэд, олон нийт мэдээллийн санг хэзээ ашиглаж байгаагаас үл хамааран мэдээллийн түүхтэй танилцах эрхтэй тул тус мэдээлэл хуучирсан, эсхүл анхдагч мэдээллийн эх сурвалжаас устгасан, нэвтрэх боломжгүй болсон гэх үндэслэлээр тус мэдээллийн сангаас хасахгүй болно.
  3. Мэдээллийн санг ашиглан мэдээ, сурвалжилга бэлтгэх болон олон нийтэд түгээх бүхий л этгээд мэдээллийн санд хадгалагдаж буй өнгөрсөн үеийн болон одоогийн мэдээллийн үнэн зөв, хүчинтэй эсэхийг зөвхөн анхдагч эх сурвалж болон түүнийг хариуцагч төрийн эрх бүхий байгууллагаас нягталж шалгах үүрэгтэй.
  4. Энэ үйлчилгээний нөхцөлийн 3-т заасан үүргээ хэрэгжүүлээгүйтэй холбоотойгоор бий болох аливаа эрсдэл, хариуцлагыг зөвхөн тухайн этгээд хариуцах бөгөөд мэдээллийн систем болон түүнд холбогдох этгээдийг аливаа учрах нэхэмжлэл, хариуцлагаас чөлөөлнө.
  5. Тус мэдээллийн сангийн зохиогчийн эрх хуулиар хамгаалагдсан бөгөөд мэдээллийн сангаас боловсруулж хүргэсэн мэдээллийг олон нийтэд дурдах тохиолдолд эх сурвалжийг заах нь оюуны өмчийн эрхийн зөрчил үүсгэхгүй байх үндэслэл болно.