Цэцэн үг
сэгсгэр боловч ээж минь сиймгэр боловч гэр минь [цэцэн үг]
(а.хүнд эцэг эх, гэр орон нь сайхан санагддаг б.өөрийнх бол ямар боловч сайхан санагддаг) бага хүүхдийг өхөөрдсөн нь.
сэдээд сээрнийхээ махыг барах [цэцэн үг]
(үр ашиггүй ажилд зүтгэх) сэрэлт өгөх, хатгаж хөндөх.
таван хоногт [цэцэн үг]
(а.малчин хүний зун, намрын ажил тавхан хоногт байхгүй болох тул чармайх б.тарга алдахад амархан гэх мэт санаа), таргыг нь харахаар тархийг нь хар (зүйр үг) (хүний тарган туранхай нь бус ухаан нь чухал), тарга өвс (ургамал судлал) (дугтуй бүхий зөөлөн навчтай нарийн шургар баг цэцэгтэй олон наст өвс шогширго).
тамдаа дуртай [цэцэн үг]
(үйл үйлээ дагадаг, дассан газрын даавуу зөөлөн, дассан сурсан газар там байсан ч сайхан), тамын таглаа, замын бөглөө (зүйр үг) (хэнд ч, юунд ч хэрэггүй амьтан) (шилжсэн утга) маш гүнзгий нүх там болтол ухах (тамд орсон юм шиг гүнзгий ухах) (шилжсэн утга) амьд яваа насны зовлон зүдгүүр, гаслан тамаа үзэх (зовлонгоо эдлэх, үйлээ үзэх), тамаа цайх (а.ихэд зовох, зүдрэх б.тамтаггүй буруу явсны үйлийн үрийг эдлэх), үйл там (хоршоо үг) (зовлон зүдгүүр), үйл тамаа эдлэх (маш их зовох) (шилжсэн утга) шорон, гянд(ангийн нэр томьёо)
тархинд [цэцэн үг]
(аливаа үйл явдалд санамсаргүй өртөх, санаандгүй явдал тохиох).
тонгоргийн ир [цэцэн үг]
(бусдын шүүмж ямагт хатуу байдаг).
торгон тэрлэг өмсөх [цэцэн үг]
(эдээр биеэ чимэхээр эрдмээр биеэ чим, эрдэм номд шамд).
тусыг тосоор хариулах [цэцэн үг]
(тусыг тусаар хариулах), тусыг усаар, ачийг бачаар (зүйр үг) (тус мэддэггүй), тус болох гээд ус болох (зүйр үг) (бүтэлгүйтэх), тус хийсэн мартагдах, ус хийсэн мартагдахгүй (зүйр үг) (сайн зүйл мартагдахдаа амархан, муу зүйлийг мартахад хэцүү).
тэвэр сүүлтэй [цэцэн үг]
(мал сүрэг нь өсөн үржиж, тарга тэвээрэг ихтэй), төл нь уяатай мал,
тэнгэрийн орой цоорхой [цэцэн үг]
(бороо орох шинж), дээшээ тэнгэр хол, доошоо газар хатуу (зүйр үг) (яах ч аргагүй болох, аргаа барах), тэнгэрийн муухай арилдаг, хүний муухай арилдаггүй (зүйр үг) (хүний муу зан авир амар арилахгүй), хийвээс тэнгэрийн дор, хэлвээс ноёдын дор (зүйр үг) (а.хүний үйл хөдлөлийг бурхан тэнгэр харж байдаг б.ядуу хүний хэлэх, ярих хүртэл хязгаартай), тэнгэрийн оройгоос ч бууж чадна, далайн ёроолоос ч гарч чадна (зүйр үг) (юу ч хийж, бүтээх чадалтай), тэнгэрийн дүлий (ургамал судлал) (битүү бөөрөнхийвтөр, цул хальс бүрхүүлтэй, чийгтэй газар ургадаг мөөг төрөл зүйл нэг мянга орчим, мөн эмнэлэгт хэрэглэнэ) цаг агаар тэнгэр арилах (үүл, хур арилж цага агаар сайхан болох), тэнгэр бүрхэх (агаарт үүл хурж, тэнгэр муухайрах), тэнгэр бүүдийх (үүл хуралдаж тэнгэр муухайрах шинж орох), тэнгэр гийх (тэнгэр цэлмэг болох), тэнгэр дулаарах (цаг агаар дулаан тогтуун болох), тэнгэр задрах (тэнгэрийн байдал ая тавгүй болох), тэнгэр зохирох (цаг агаарын байдал аятай таатай болох), тэнгэр муухай аашлах (тэнгэр муухайрах), тэнгэр муухайрах (цаг агаар муудаж, байгалийн элдэв үзэгдэл болох), тэнгэр хуйсрах (үүл гарч салхи салхилах), тэнгэр хүйтрэх (цаг агаар хүйтэн болох), агаар тэнгэр (хоршоо үг) (а.тэнгэр огторгуй б.цаг агаар), тэнгэр газар нийлэх (цаг агаар муудаж, их салхи шуурга дэгдэн орчин тойрны юмны үзэгдэх бараагүй болох) эрхэм дээд, маш их тэнгэрийн хишиг (азаар тохиолдсон их олз омог), тэнгэрийн заяа (их хувь заяа, эрхэм дээд заяа), тэнгэрийн хувь зохиох (их аз тохиох), тэнгэр тулам (маш өндөр), тэнгэрийн заяа цагийн улирал дагах (цэцэн үг) (хувь заяагаа дагах, хувь төөргөө дагах).
угаадастайгаа цацах [цэцэн үг]
(юманд хайнга хандах), угаавч уг нь хар, хэлэвч хэл нь хар (зүйр үг) (а.яагаад ч нэмэргүй, засрашгүй б.санаа муутын явдал нь хар), угаав гэж хормойгоо норгох, идэв гэж энгэрээ тосдох (зүйр үг) (хийж чадах юмгүй, бүтэлгүй, унхиагүй) ариутгах, өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх хонь угаах (таван хошуу малыг хачиг хувалз зэрэг шимэгч амьтад, халдварт өвчнөөс урьдчилан сэргийлэхийн тулд тусгай бодос уусгасан шингэнд оруулах) угаасан мэт гилгэр болгож орхих байгаль дэлхий нүүрээ угаах (бороо орж байгаль дэлхий өнгө засах), борооны усанд угаасан мэт (бороо орж угаасан мэт цэвэрхэн болсон байх) (шилжсэн утга) үрэн таран хийх, алга болгох, баллах амьтны хэл ам угаах (хүн амьтны амны зугаа болох), нулимсаараа нүүрээ угаах (а.маш их уйлах, б.маш их зовох, зүдрэх), хувь заяагаараа гараа угаах (өөрийнхөө амьдралыг баллах), хөрөнгөөрөө гараа угаах (эд хөрөнгөө үрэн таран хийх) (шилжсэн утга) ямар нэгэн зүйлд баярлан түүнийг тэмдэглэх диплом угаах (диплом авсанд баярлаж тэмдэглэх) (шилжсэн утга) муу аргаар олсон мөнгөө өөр зүйлд хөрөнгө оруулалт хийж өөрийн болгох мөнгө угаах (бохир аргаар олсон мөнгөө өөр ажилд хөрөнгө оруулж өөрийн болгон арвижуулах).
хааг нь бүдрэхэд гуяыг нь ташуурдах [цэцэн үг]
(хэлмэгдүүлэх), хаа гуяндаа хоршоо, хамар амандаа хоршоо (зүйр үг) (юмс үзэгдэл нэг нэгэнтэйгээ уялдаатай байдаг, юм бүхэн учир холбоотой байдаг), хаа хүрсэн газар гуя хүрнэ, хөл хүрсэн газар шар хүрнэ (зүйр үг) (юмыг хийе гэсэн сэтгэл байвал хичнээн хэцүү байсан ч хийж чадна), хааг гуя дагана, хааныг хиа дагана (зүйр үг) (жамтай юм жамаараа, өөрчлөх аргагүй, юм учир утга, зүй тогтолтой), хаа доголон зээр агтын толгойд хүрч, хацар хэлтгий хүүхэн эрийн толгойд хүрэх (зүйр үг) (а.юманд ул суурьтай, болгоомжтой хандах, юмыг гадаад үзэмжээр нь дүгнэж болохгүй б.юм буруугаар эргэх) чөдрийн хоёр алгыг сумтай холбосон хэсэг чөдрийн хаа дарах (чөдрийн хааг богино болгох).
хавирахад эм үхрийн шарх хорсдог [цэцэн үг]
(ханилсныхаа төлөө шаналах) хутга мэсний зүйлийг юманд үрж хурцлах хутга хавирах (хутга ирлэх) (шилжсэн утга) маргалдах, муудалцах.
хагалав даа [цэцэн үг]
(хэтэрхий хөөрч, онгирох хэрэггүй).
халзандаа [цэцэн үг]
(а.байгаа ганцыгаа, сайныг нь б.буруутгавал мэддэг, таньдгаа), өдөх
ханцуй дотроо [цэцэн үг]
(аливаа муу зүйлээ хэт дэвэргэлгүй өөр хоорондоо ярилцан засах), ханцуй ихтийн нударга их, хамар томтын нус их (зүйр үг) (а.сав нь том бол доторх нь арвин б.зохимжгүй, зүйл), зүрх нь ханцуй дотроо, зүүд нь хэлэн дээрээ (зүйр үг) (аймхай хулчгар боловч ярих нь их).
харна [цэцэн үг]
(ахмад үе нь хойч үедээ үлгэрлэдэг), хонь зуу хүрэхээр идэх юм олдохгүй (цэцэн үг) (а.малчин хүний малаа хайрлах б.хүн баяжих тусам хашигладаг) (зурхай судлал, зурхайн ухаан) сарны зурхайн арван хоёр эрхтний наймдахь нь хонин жил (сарны зурхайн арван хоёр эрхтний доторх хонь эзэлсэн наймдахь жил), хонин өдөр (сарны зурхайн арван хоёр эрхтний доторх хонь эзэлсэн өдөр), хонин сар (хонь хяргах үе (..), хонин цаг (үдийн хонь ирэх үе (..) (зурхай судлал, зурхайн ухаан) нарны арван хоёр ордын нэг хонины орд (зурхай судлал, зурхайн ухаан) (хонь хургалах үе (..) шим тэжээл дутсанаас хүүхэд багачуудын хумсны толионд голдуу гардаг өчүүхэн цагаан цэг, цагаан толбо хумсны хонь (хумсны толионд байх өчүүхэн цагаан цэг) шагайны өргөн товгор тал хонь буух (шагай орхиод хонь талаар нь буух) (шилжсэн утга) хүн, амьтны ноомой, номхон нь хонины морь (номхон морь), хонь болгох (хүний ааг омгийг дарах), хониноос номхон, хоормогноос зөөлхөн (зүйр үг) (ноомой, хүлцэнгүй хүн) (шилжсэн утга) намхан, жижиг хонин хашаа (намхан хашаа), хонин шатар (цагаан, хар хорин дөрвөн ширхэг мягмангаар хоёр хүн тусгай хөлгөн дээр тоглох наадам), хонин шүд (морины язгуурын нарийн урт бөгөөд эрс цагаан шүд) (шилжсэн утга) амьтан ургамлын нэрэнд орохдоо овор бага, авсаархан, жижиг гэсэн санааг гаргана хонин гөрөөс (амьтан судлал) (аргаль хонь), хонин хараацай (амьтан судлал) (голын эрэг орчмоор үүр хийж орших нэг зүйл хараацай), хонин хяргуй (амьтан судлал) (морин хяргуйн эрэгчин, бие жижигхэн), хонин тэмээ (амьтан судлал) (биеэр тэмээнээс бага, бөхгүй, сүүн тэжээлтэн, цайвар бор, шаравтар хүрэн болон хар хүрэн өнгийн урт үстэй амьтан), хонин цууцаль (амьтан судлал) (хошуу нарийн, бие бяцхан, шөнө дуугардаг нэгэн зүйл шувуу), хонин арц (ургамал судлал) (үнэр сайтай, ширхэг бүдүүн нэг зүйл арц),
хатуу [цэцэн үг]
(үгээр бус үйл хөдлөлөөрөө бусдыг хүмүүжүүлэх), модот газар муу үг, хадат газар хатуу үг (зүйр үг) (хатуу үг ашид тустай) үл нугарах, нигүүлсэнгүй зөөлөн биш, шийдэмгий хатуу сэтгэл (өрөвч биш сэтгэл), хатуу дотор (хайрлах энэрэх сэтгэлгүй), хатуу зориг (чанга, шийдэмгий санаа бодол), хатуу шийтгэл (хүнд шийтгэл), хатуу чанга
хахсан дээр нь чихэх [цэцэн үг]
(зовох цагт улам нэриээс болох) утаа униар, хатан үнэрт амьсгалж дийлэхгүй болох утаанд хахах (утаанд хоолой ам хорсон ханиах, амьсгалахд бэрхтэй болох) (шилжсэн утга) олноор чихэлдэн зорчих зах дээр амьтан хахалдаж чихэлдээд явж болохгүй шахам байна. (ярианы үг, хэллэг) (шилжсэн утга) идээ ундаа, эд юмаар элбэг дэлбэг болох эд бараагаар хахах (эд бараагаар элбэг дэлбэг болох).
хирээс сэтгэлийн хир [цэцэн үг]
(сэтгэлийн хиргүй явахыг хичээ), хир хорхой (амьтан судлал) (худгийн усанд төрөх бяцхан улаан хорхой).