Цэцэн үг
ногоо нарийхан боловч хөрсийг нэвтлэх хүчтэй [цэцэн үг]
(урган төлжиж буй зүйл ялан дийлэх тавилантай) нэвчих бороо нэвтлэх (борооны ус нэвчих).
нохойгүй газар гахай хуцах [цэцэн үг]
(а.эрдэм чадвартай хүн байхгүйд мэдэмхийрэх б.ямар нэгэн зүйлийг хийж чадах хүнгүй үед чадахгүй хүн орлон аргацаах), нохойн аманд орсон яс бүтэн гардаггүй (цэцэн үг) (муу этгээдийн гарт орвол сайнаа үзэхгүй), нохойн баас гурван жил болбол эмэнд орно (цэцэн үг) (хэдий муу муухай боловч нөхцөл байдлаас шалтгаалж эрхэм болж хувирах), нохойн баасыг хэдий хутгавал төдий үнэр гарна (цэцэн үг) (муу зүйлийг хөндөх тутам уг чанар нь улам илрэх),
нохойн сүүлээс ном авах [цэцэн үг]
(хүнийг гололгүй эрдмийг нь сурах), нохой сүүлээ, сүүл хонгорцгоо (цэцэн үг) (дээрээс өгсөн ажил хэргийг өөрөө гүйцэтгэлгүй доод тушаалын хэн нэгэнд даалгах, цааш цааш нь дамжуулах), нохой хамартаа хүрэхээр усч (цэцэн үг) (аминдаа тулахаар аргыг нь олох), нохой мянган газар явавч баас идэхээ байхгүй (цэцэн үг) (хаа ч явсан сурсан зангаа орхихгүй), нохой хуцахаараа хуцаг, тэмээ явахаараа явна (зүйр үг) (а.аливаа зүйл гадны нөлөөллийг үл хайхран өөрийн жам ёс, зүй тогтлоор явах б.түр зуурын саадыг үл хайхран өөрийн зорьсон зорилгодоо хүрэхээр явах), нохойн хүзүүнд мах зүүж, чонын нүхэнд хонь хадгалах (зүйр үг) (итгэж болохгүй зүйлд итгэх, найдваргүй байдал), газар гишгэх малгүй, ганхийх нохойгүй (зүйр үг) (ядуу зүдүү амьдрах), нойртой хоноё гэвэл нохойгоо торд, ноён больё гэвэл зарцаа сайн торд (зүйр үг) (доодостоо халамжтай байвал дээшлэнэ) чонын цээр нэр нохой орох (чоно мал сүрэгт халдах) зурхай сарны зурхайн арван хоёр эрхтний арван нэгдэх нь нохой жил (сарны зурхайн арван хоёр эрхтний доторх нохой эзэлсэн жил), нохой сар (сарны зурхайн арван хоёр эрхтний доторх нохой эзэлсэн сар, билгийн тооллын намрын адаг сар), нохой өдөр (сарны зурхайн арван хоёр эрхтний доторх нохой тохиох өдөр), нохой цаг (арван есөн цаг дөчин минутаас хорин нэгэн цаг дөчин минут хүртэлх хугацаа), тэнгэрийн гурван нохой (одон орон судлал) (гурван марал од) (шилжсэн утга) бусармаг, зальтай, муу санаатай хүн нохой зан (зальтай, бусармаг муу зан), нохой хүн (заль мэх ихтэй хүн) (шилжсэн утга) хэцүү, төвөгтэй нохой үг (эгзэгтэй, хэцүү үг яриа), нохой хэрэг (ээдрээтэй, хэцүү хэрэг), нохой явдал болох (бэрхшээлтэй явдал тохиолдох), нохой далан хальс (ургамал судлал) (улаан өнгөтэй, улбар цагаан цэцэгтэй, голын дэргэд ургадаг нэгэн зүйл модорхог ургамал), нохой зангуу (ургамал судлал) (тариалангийн газар, замын хажуу газраар ургадаг, үр нь тостой бөгөөд түүгээр нь маажин хийдэг, навч ба үндэс нь шар ногоон будагтай зангуу нь малын арьс үсэнд шигдэнэ), нохойн үзэм (ургамал судлал) (өндөрдүү, цагаан цэцэгтэй нэг наст өвс, бүхэл өвс нь эмэнд орно), нохойн хоншоор (ургамал судлал) (зэрлэг, тэргүүлэгч цэцэг), нохойн хошуу (ургамал судлал) (мөчир ба ишиндээ өргөстэй, голын эрэг, ойн захаар ургадаг бутархаг ургамал үр жимс нь аминдэм ихтэй чийг бам өвчинд хэрэглэдэг), нохойн хошуухөнгөн замаг (ургамал судлал) (цэцэг нь ганцаар буюу хэд хэдээр дэлгэрдэг, голын хөвөө, уулын хажуу, хормой, бут сөөг, ой шугуй дотор буюу зэгстэй газар ургадаг бут мод), нохойн хууххээрийн хэмх (ургамал судлал) (иш нь нарийн урт, цэцэг нь навчныхаа өвөр хажууд дэлгэрдэг, уулын хажуу, гуу сувгийн хөвөөгөөр зэллэн ургадаг нэг наст өвс, жимс нь эмэнд орно), нохой хуш (ургамал судлал) (хоёр хоёроороо багцлан ургадаг, мөнх ногоон тураг мод, барилгад хэрэглэнэ, давирхай, шилмүүс, жимснээс нь анхилам үнэртэй тос гарган авдаг, үрийг нь хүнсэнд хэрэглэхээс гадна тос шахаж авч, бас эмд орно), нохой шивээ өвснохой бөөдий (ургамал судлал) (маш уян бөх сайн үндэстэй, өндөрдүү, уулын хажуу, элсэрхэг газар, голын хөвөөгөөр ургадаг, тэжээлийн нэг наст өвс, сахал үндсээр нь шүхэр зэргийг хийнэ), нохойн сойрнохойн шээрэнгэ (ургамал судлал) (ногоовтор мөчиртэй, навч цэцэг нь эмд ордог, уулын хажуу, ар, ээвэр газар, бут сөөгний дунд ургадаг багавтар бут мод), нохойн хэл (ургамал судлал) (цайвар цэцэгтэй, уруул цэцгийн овгийн олон наст өвс), нохойн шийр (ургамал судлал) (говь цөл газар ургадаг, шүүслэг гонзгой навчтай), нохойн ялаа (амьтан судлал) (нохойн биед төрсөн ялаа), нохой бөөс (амьтан судлал) (цус сорж амьдардаг, дэвхэрч үсчдэг жижигхэн шимэгч шавж), нохой галуу (амьтан судлал) (халуу (мэргэн үг) гэдэг шувууны улаан хошуутай, алаг хүзүүтэй нь), нохой мич (амьтан судлал) (нэгэн зүйл мич), нохой зээх (амьтан судлал) (суусрынхан овгийн сүүгээр бойжигч нэг зүйл махин амьтан, бие лагс, далан таваас зуун таван сантиметр урт, бараавтар хүрэн зүстэй, өтгөн ширүүн үстэй, биеийн хажуугаар ташуу цайвар зурвастай, евроази, хойд америкийн шилмүүст ойд тархан амьдарна), нохой шогширнохой шогшуур (амьтан судлал) (нүд улаан, жигүүр урт, модны батганыг барьж иддэг нэгэн зүйл шувуу).
нумаа нуух [цэцэн үг]
(хорт муу хэргийг хийгээд ул мөрөө баллах), нумны хөвч нь сул бол сумны тусалт
нутаг сахидаг [цэцэн үг]
(нутаг орондоо амьдарч өв хөрөнгөө залгамжлах).
олон модноос оолийн гээ [цэцэн үг]
(а.элбэг юмнаас мууг нь сонгон авах б.(шилжсэн утга) бүтэлгүй хүнийг егөөдсөн нь), олны ам уулын толгой эргүүлнэ (цэцэн үг) (олон их хүчтэй байдаг), олныг хэсч
орчлонгоор гэр хийх [цэцэн үг]
(өөрийн гэсэн орон гэргүй, айл айлд хонож өнжин амьдрах), олон юм үзэж, ооныг сүүлдсэн хүн (зүйр үг) (газар нутгаар хэсэн явж, их зүйл үзсэн хашир догь хүн), олноос олон гарз, цөөнөөс цөөн гарз (зүйр үг) (аливаа зүйлийн хохирол нь хэмжээнээсээ хамаарна), олон орвол цайгүй, орой орвол зайгүй (зүйр үг) (нэг зүйлийг олонтоо давтвал ад болно), сайн явахад садан олон, саар явахад дайсан олон (зүйр үг) (нэр төртэй явахад хүрээлэн тойрох хүн их байдаг, уруудан доройтох цагт туслан тэтгэх хүн ховор байдаг) (шилжсэн утга) нийтээр, бүгд бултаар олны өмнө (нийтийн өмнө, олон хүний урьд), олонд алдарших (нийтийн дунд нэр алдар түгэн цуурайтах), олон дээгүүр амьдрах (өөрийн гэр оронгүй айл хэсэн амь зуух), олноос тасрах (бусдаасаа салан зожигрох), олны танил хүн (нийтээр мэдэх алдартай хүн), олны тус (нийтийн тус), олны итгэл (хүмүүсийн итгэл), энгийн олон (ард иргэд), олон бүгд (нийт даяар), даяар олонзон олонтүмэн олон (нийт ард иргэд), хамт олон (ямар нэгэн харьяалалд хамтдаа багтаж буй хэсэг бүлэг хүн), ажлын хамт олон (хамт ажиллаж буй бүх хүн), олон нийтийн байгууллага (үндсэн хуульд заасан эрхийнхээ хүрээнд сайн дурын үндсэн дээр эвлэлдэн нэгдсэн байгууллага), олон нийтийн санал (нийгмийн үйл явдалд элдэв бүлэг, байгууллага, тусгаар бие хүний үйл ажиллагаанд харилцах харилцааг багтаасан нийтийн ухамсрын байдал), ард олон (хоршоо үг) (түмэн олон), олон нийт (олон түмэн), олон түмэн (хоршоо үг) (ард түмэн, олон хүн), олон түмний дунд (нийтийн дотор), олноо өргөгдсөн он (түүхэн үг, түүхийн нэр томьёо)хуучир. (богд хаант монгол улсын оны цол манжийн дарлалаас чөлөөлөгдөж, тусгаар монгол улс байгуулсан оны өргөмж нэр), олноо өргөгдсөний арван нэгдүгээр он (түүхэн үг, түүхийн нэр томьёо)хуучир. ( он), олноо цутгуур (хэд хэдэн хэвийг хооронд нь холбож цутгах арга олон хувь цутгахад зориулсан) улс хоорондын олон улсын бага хурал (гадаад улс орныг хамарсан бага хурал), олон улсын гэрээ (улс гүрэн хоорондоо, улс гүрний болон олон улсын байгууллага хоорондоо улс төр, цэрэг, худалдаа, эдийн засаг, соёл, нийгэм, хүний эрх, хууль зүйн тодорхой асуудлаар хэлэлцээ хийж, харилцан эдлэх эрх, хүлээх үүргийг тогтоох, өөрчлөх, зогсоох талаар зөвшөөрөлцсөн тохиролцоог тодорхойлсон баримт бичиг), олон улсын эрх зүй хууль. (улсуудын хоорондын харилцааг зохицуулах хууль зүйн зарчмууд, хэм хэмжээний тогтолцоо).
өвөл хавар хоёр нийлж зунаа барна [цэцэн үг]
(хүйтэн, салхи шуурга ихтэй), өвлийн хүйтэн хавартаа,
өрөөлийн хоол илүү амттай [цэцэн үг]
(хүний юм илүү санагдах), өөрөө зовоогүй хүн, өрөөлийн зовлонг мэдэхгүй (зүйр үг) (биеэр мэдрээгүй бол нөхцөл байдлыг ойлгодоггүй).
саглагар мод ургаагүй бол шаазгай хаанаас ирэх вэ [цэцэн үг]
(а.хэрэг явдалд учир шалтгаан бий б.хэргээ бусдад түлхэх).
сарын их бага сүүлдээ гардаг [цэцэн үг]
(аливаа явдлын үр дүн сүүлдээ илэрдэг).
сахил хүртээх [цэцэн үг]
(хүний дургүй үйлийг хүчээр хийлгэх), сахилаа хаясан лам шашны булай, садар явсан эм гэрийн булай (зүйр үг) (садар самуун зан зохисгүй) сахилга.
соёогүй ирвэс туулайнаас айна [цэцэн үг]
(хүчтэн ч цаг нь болж сүр хүч нь буурвал өчүүхэн юманд ч дийлэгддэг) соёотой адил хэлбэртэй зүйл соёо сахал (хоёр жигүүр нь дээшээ эргэсэн дээд уруулын сахал), соёо мөс (гоожсон уснаас хөлдөж тогтсон үзүүр тийшээ шувтан хэлбэр бүхий гозгор мөс), тэмээний соёо бөх (тэмээний босоо хэвтээ хоёр бөх) гаанс сэтгэх махир төмөр гаансны соёо (гаанс цэвэрлэх сэтгүүр), соёо сүүл (монгол бичгийн таталган бичсэн сүүл) сур дээсний зангилаа тайлахад хэрэглэдэг ооно, гур зэрэг амьтны эврийн үзүүрээр хийсэн багаж, шор.
сонгож сонгож сохор дээр нь [цэцэн үг]
(шилсээр байгаад хамгийн мууг нь авах) олны саналаар баталж томилох сонгох журам (ямар нэгэн албан тушаалтныг томилох дүрэм горим).
сохор үхэр ус уугаад онгоцондоо баах [цэцэн үг]
(ач тусыг мэддэггүй), сохор муурт үхсэн хулгана (цэцэн үг) (а.чадалгүй хүнд гэнэт тохиолдох олз б.санаандгүй байтал тохиолдох завшаан), сохор хүн худагт унаад гүн гүехэнийг нь үзье гэх (цэцэн үг) (хэр хэмжээгээ мэдэхгүй нэрэлхэх зантай), сохрын газар нүдээ ань, доголонгийн газар хөлөө өргө (зүйр үг) (аливаа хэрэг явдлыг тухайн газар орны бодот байдал, зан заншилтай уялдуулах, тохируулах нь чухал), сохор байгаад үзэх дуртай, дүлий байгаад сонсох дуртай (зүйр үг) (а.хэр чадлаа мэдэхгүй хэрэгт дурлах б.хүн мэдэхгүй зүйлдээ сониуч байдаг), сохор шувуу шуугианд, муу хүн үймээнд (зүйр үг) (муу этгээд завшаан эрж хэрэг хийдэг) харанхуй, гүн сохор өнгө (харанхуй, гүн өнгө) үнэ цэнэгүй сохор зоос (а.хуучир. дундаа гурвалжин нүхтэй, үсэггүй гуулин зоос б.(шилжсэн утга) хамгийн бага өртөгтэй мөнгө), сохор зоосны үнэгүй (хэрэгцээгүй, үнэ цэнэгүй зүйл) нүх сүвгүй, идээгүй, цөмгүй сохор самар (цөмгүй, цөм нь ширгэсэн самар), сохор нүх (мухар нүх), сохор сум (гал нь үхсэн сум), сохор худаг (ус нь ширгэсэн хуурай худаг) (шилжсэн утга) учир утгыг эс мэдэх, учир нь үл олдох байдал сохроор дагах (учир утгыг ухалгүй, бусдад хоосон итгэж дагах), сохор таавар (тодорхой баримтгүй атлаа хийсвэрлэн таамаглах нь), сохор балай (хоршоо үг) (юм, үзэгдлийн учир утгыг ухах чадваргүй байдал), мухар сохор (хоршоо үг) (аливаа үйлийг урьдчилж судлалгүй үйлдэх байдал), мухар сохроор итгэх (иш үндэсгүй итгэн дагах), сохор аз (гэнэтийн завшаан, санамсаргүй тохиох аз).
сурах [цэцэн үг]
(хөгширсөн хойноо залуумсаг зан байдал гаргах), сурсан дуугаа дуулж ирсэн замаараа буцах (цэцэн үг) (зорьсон зорилго бүтсэнгүй).
сурсан газрын шороо нь хоол [цэцэн үг]
(дассан газар сайхан), сурсан занг сураар боож болохгүй (цэцэн үг) (нэгэнт заншсан дадгалыг халж өөрчлөхөд бэрх), хөгшин азарга жороо
сүмд ирэхгүй [цэцэн үг]
(айлд ирж буй хүн заавал нэг учиртай), сүсэг байвал бурхан холгүй,
сүүлээ сээрэн дээрээ тавих [цэцэн үг]
(а.биеэ тоох б.дээрэлхэх, ихэмсэрхэх), сүүл ихэдвэл сүүжээ даахгүй, ухна өтөлбөл эврээ даахгүй (зүйр үг) (их өтлөх хэцүү) аливаа юмны хойд, адаг, бөгс, төгсгөл, шувтарга сүүлийн өдөр (саяын ойрын өдөр), бууны сүүл (бууны бөгсөн хэсэг), онгоцны сүүл (онгоцны бөгсөн хэсэг), сүүл сар (адаг сар), сүүл холбох (шүлгийн мөрүүдийн эцсийн үг, мөрийг давтах), сүүл үлдээх (ажлыг дутуу дулимаг, гүйцэд биш хийх), сүүл сүүлдээ (эцэстээ), оочрын сүүл (оочрын адаг, төгсгөл), сарын сүүлээр (сарын хуучдаар), цувааны сүүл (цувааны төгсгөл), сүүл огтлох (үлдэгдлийг нь арилгах), сүүл үлдэх (ажил хэрэг нэг мөсөн төгсөөгүй байх), сүүлээ сөхөх (а.амьтны сүүлээ дээш өргөх б.(шилжсэн утга) их зан гарган биеэ тоох), сүүлийн мэх (хамгийн эцсийн арга, аргагүйн эрхэнд үйлдэх зүйл), сүүл эргүүлэх (заль мэх гаргах), сүүлийн тэмээний ачаа хүнд (а.хамгийн сүүлд оногдох юмны хувь хэмжээ их б.юмны эцэс төгсгөл, шувтарга нь даацтай байдаг), сүүлийн хүнд сүүж, шүүрхий болгон над (зүйр үг) (даанч дарлаж байна, муу л гэвэл минийх) дараа, хожим сүүлээр ярих (дараа ярих), сүүлд уулзах (дараа уулзах, хожим уулзах), сүүлд ярих (хожим ярих), сүүлд орох (а.хойноос нь дагах б.ажил үйлд хойно нь хоцрох, адагт орох), хамгийн сүүлд (хамгийн эцэст), сүүл барьж, сүүдэрт нуугдах (зүйр үг) (ажил хэрэгт хойрго хандах, ажлаас зугатах).
сүх илдийг ч уяруулж чадна [цэцэн үг]
(төрийг засах хүн байдалд зохицуулж хатуу зөөлнийг уялдуулах нь чухал).