Ургамал судлал
түнгэ [ургамал судлал]
намхан боловч дэрсийг санагдуулам бут өвс, хотны дэрс.
тэрэлж [ургамал судлал]
гонгойвтор гилгэр навчтай, цагаан цэцэгтэй, бөөрөнхий улаан жимстэй мөнх ногоон үзэмжийн мод. навчнаас нь анхилам тос гарган авна, иш, навч, жимсийг элдүүрийн түүхий эд болгоно.
тэрэм [ургамал судлал]
анхилуун сайхан үнэр бүхий, хээр хөдөө ургадаг өвсөрхөг ургамал чонын сүүл. тэрэм (тэрмэн) тэрмэн нугас (амьтан судлал) боржин нугас.
тэс [ургамал судлал]
уулын тагаар ургадаг, тэргүүлэгч цэцгийн язгуурын нэг зүйл мод, хар жимсгэнэтэйг нь хүнсэнд хэрэглэнэ.
тэсгэнэ [ургамал судлал]
говьд ургах бутлаг дэрсэн ургамал тэсгэнэд найдаж тэмээгээ тавьж туух (зүйр үг) (ажилгүй залхуу тэмээчин).
тэсэг [ургамал судлал]
луультан овгийн гучаас тавин сантиметр орчим өндөр, ёзоороосоо олон салаалсан иштэй, үслэг цайвар навчтай, өвөл хаврын цагт малд тэжээлтэй, говь хээрийн бүсэд бутаар ургадаг заримдаг сөөгөнцөр.
ув [ургамал судлал]
гал үлээн асаадаг сахал өвс.
уд [ургамал судлал]
(нэгэн зүйл бургас дурс нимгэн, мах судал цэгээн, салааны үзүүр улаавтар, сумны иш зэрэгт хэрэглэнэ), улаан харгана (ургамал судлал) (гүн говиос бусад газар их төлөв бий, язгуурт хожуултай, хальс бор шар, нарийн салаа мөчрийн үзүүр бүрд хурц өргөстэй, навч ногоон, цэцэг шар, хонь, ямаа, тэмээ цөм иддэг нэг зүйл харгана), улаан хоног (ургамал судлал) (хоног амуутай адил боловч хивэг улаан тариа), улаан цахирмаа цэцэг (ургамал судлал) (хүйс эрхэм, цахирмаа цэцэгтэй адил болоод өнгө улаан, навч өргөхөн болоод зөөлөн цэцэг), улаан салаат цахирмаа цэцэг (ургамал судлал) (эрхэм цахирмаа цэцгийн нам, нэг ишид тав, зургаан хүйс цэцэглэдэг цэцэг) (шилжсэн утга) хувьсгалын утга чанар бүхий улаан арми (октябрийн хувьсгалын үеэр байгуулагдсан оросын хувьсгалт арми), улаан булан хуучир. (аймаг, сумын олон нийтийн ажил зохион байгуулдаг газар), улаан гэр хуучир. (олон нийтийн ажил зохион явуулах гэр), улаан цэрэг (улаан армийн цэрэг) (шилжсэн утга) биеэр, халхлах, жийрэглэх юмгүй улаан зам дээр (яг өмнө нь, ил), улаан нүүрээрээ учрах (өөрийн биеэрээ учрах, нүүр нүүрээрээ халз учрах), улаан нүүрэн дээр нь (дэргэд нь, өөрийг нь байхад нь, эчнээ бус), улаан нүүрэн дээр нь улайтал хэлэх (нүүр нүүрээрээ харж байгаад бурууг нь хэлэх нь), улаан сугаар нь (яг сугаар нь), улаан тулгарах (яг тулгарах), улаан гараараа (зөвхөн гар биеэр хийх), улаан нүцгэн (а.маш ядуу б.биедээ өмссөн хувцасгүй, нүцгэлсэн в.ус, мод, өвсгүй буюу маш тачир газар) (шилжсэн утга) юмыг хэтрүүлэн хийгч, цагаандаа гарсан, балмад улаан галзуу (догшин, ширүүн зан нь хэтэрсэн), улаан дайрах (а.айх эмээх ба ичих зовохыг мэдэхгүй дайрах б.нохой давхих болон бөхчүүд барилдах зэрэгт далдирахгүй шууд тулж орох), улаан худалч (дандаа худлаа ярьдаг хүн, хэтэрхий худал ярьдаг), улаан яргачин (алж талах нь хэтэрсэн хүн), улаан луйварчин (цагаандаа гарсан, ичиж зовохыг байсан луйварчин), улаан дээрэмчин (улаан цайм дээрэмддэг, байнга дээрэм хийдэг, айж ичихийг байсан хүн), улаан тонуулчин (байнга тонуул хийсээр айж ичихийг больсон хүн) улаан цайм (хоршоо үг) (улайм цайм), улаан хөлтийг урдуураа гаргахгүй (а.гойд, гаргуун хурдан б.тайван явуулахгүй), улаан хэлтийг урдаа оруулахгүй (хэл ам нь гүйцэгдэхгүй, үг хэрүүлд гойд сайн) улаан галзуу, долоон согтуу (зүйр үг) (зан ааш догшин ширүүн) (шилжсэн утга) нялх балчир улаан нялзрай (төрөөд удаа.үй хүүхэд), улаан цах (сая төрсөн хүүхэд), улаан цурав (нялх, нялзрай) (шилжсэн утга) шунахай, ховдог улаан нүдтэй (шунаг, шуналтай), мөнгө цагаан, нүд улаан (хэтэрхий их шуналтай, мөнгө олохын тулд юу ч хийхээс ч буцахгүй байх), улаан чулуу бол мах, цагаан чулуу бол өөх (зүйр үг) (а.юу ч хамаагүй болох б.ихэд өлсөж ундаасах).
уд [ургамал судлал]
дурс зузаан, гол зөөлөн, навч уртхан, салаа мөчир төлөв шулуун урт мод, төрөл зүйл олон уд тайх (бөө нар уд мод босгож цалам дээс татан уяж, буян гуйн тайх зан үйл), удын навчит (уд модны навч, дурсаар хийсэн хуяг), уданд угтай, усанд эхтэй (зүйр үг) (юм бүхэн эхлэл, үүсгэлтэй байдаг).
удамбар [ургамал судлал]
иш арван тохой өндөр, цэцгийн дэлбээ нь гарын алга мэт том, навч нь зөөлөн (бас ширүүн ч бий), олон цэцгийн дунд буюу эсвэл уулын далд газар урга(дагавар үг)
удвал [ургамал судлал]
иш ногоон, навч зургаан уулзартай, цэцгийн хэлтэс ес, өглөө эрт цэцэглэж үдэш хумигдана, өнгө нь улаан, үнэр анхилам сайхан цэцэг иш өндөр богино адилгүй, навч уулзартай, өнгө янз бүр, есдүгээр сард цэцэглэнэ, үнэр сайхан цэцэг.
удвал [ургамал судлал]
олон наст өвслөг ургамал
улаагана [ургамал судлал]
бөөрөнхий улаан жимсгэнэтэй сөөг тэхийн шээг, ухнын шээвэр. улаагч(ин) (тэмдэг нэр) эм малын улаан зүсэм улаагчин үнээ (улаан зүсмийн үнээ) улаагчин хонин жил (улаан эм хонь жил).
улаалзай [ургамал судлал]
сараанын нэг зүйл цэцэг.
улаалзгана [ургамал судлал]
өнгө улаан, амт хүчтэй, хүжний үнэртэй, шугуйд хонгорцоглон ургах жимсгэнэ.
улаанхив [ургамал судлал]
цахирмын язгуурын мөлхөө иштэй, улаан цэцэгтэй, цацаг багцагтай олон наст өвс.
улалж [ургамал судлал]
хотгор газар ургадаг, иш өндөр, олон наст өвс өлөн өвс, ширэг улалж салбах (улалжийг урт иштэй хадуураар цавчиж авах).
уланги [ургамал судлал]
ишний угт хэдэн навч гарч, оройд нь түрүү хэлбэртэй толбо бүхий жижиг цагаан цэцэг дэлгэрдэг олон наст ургамал.
улиангар [ургамал судлал]
цайвар саарал дурстай, голын шугуй болон чийгтэй газар ургадаг, улиасны төрлийн өндөр мод.
улиас [ургамал судлал]
бургастан овгийн навчит мод, өндөр ургана улиасан ой (дан улиас ургасан ой), улиасан төгөл (үндсэн ойгоос тасарч улиас голлон ургасан бага шиг ой), улиас хайлаас мод нь уулаа дагаад ганхах, уран галуу шувуу нь усаа дагаад ганганах (зүйр үг) (үйл үйлээ дагах, хувь тавилангаа дагах).